Językowy obraz "wolności" w wypowiedziach polskich i ukraińskich studentów

Abstract

Celem artykułu jest ukazanie językowego obrazu wolności w wypowiedziach polskich i ukraińskich studentów uczących się na Wydziale Filologicznym UŁ i analiza zmian zachodzących w sposobie definiowania wspomnianego pojęcia poprzez zestawienie własnych badań z tymi, które w latach 1990 i 2000 przeprowadziła inna badaczka, Irina Lappo (2006). Za materiał badawczy posłużyły ankiety, w których studenci musieli wybrać spośród listy 36 wartości 5 najważniejszych i ponumerować je w skali od 1 do 5 (numer 1 oznacza najważniejszą wartość itd.), napisać własną definicję wartości, uzasadnić, dlaczego wskazana wartość jest dla nich ważna oraz podać synonimy odnoszące się do wybranej wartości. Badanie ilościowe pokazało, jakie wartości są ważne dla młodych ludzi i na ile istotna jest dla nich wolność. Następnie skupiono się na konceptualizacji wspomnianego pojęcia z uwzględnieniem czynników kontekstualnych. Ponieważ sformułowane przez studentów definicje mają charakter tekstów naturalnych, w opisie materiału przyjęto metodę definicji kognitywnej – szczególnie przydatna dla zebranego materiału okazała się ta jej właściwość, która polega na kategorialnym, fasetowym uporządkowaniu zdań definiujących. Wolność okazała się być niezwykle ważną wartością dla młodych ludzi, o czym świadczą badania ilościowe: wśród polskich studentów znalazła się na drugim miejscu (12,41%), zaś ukraińskich – na szóstym (5,19%). W wypowiedziach ukraińskiej młodzieży widoczne są nawiązania do sytuacji wojennej: zarówno w definiowaniu, konotacjach semantycznych, jak również w motywacjach wyboru wartości, co wyraźnie pokazuje, że kształtowanie się znaczenia pojęcia często uzależnione jest od warunków historycznych. Jeśli chodzi o dane statystyczne dotyczące frekwencji kategorii semantycznych: dla osób obu narodowości najważniejsze jest rozumienie wolności jako braku ograniczeń. Polacy najrzadziej utożsamiają analizowaną wartość z wyrażaniem siebie (10%). Z kolei Ukraińcy nie odnieśli wolności do życia w zgodzie ze sobą (0%).

Keywords

• wolność
• język wartości
• językowy obraz świata
• definicja kognitywna
• badania ankietowe