Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi’nin Onarımları (1884-1915)

Abstract

16. asırda yaşamış bir Bektaşi dervişi olan Gül Baba, Evliyâ Çelebi’nin kayıtlarına göre Sultan Süleyman’ın daveti üzerine Budin seferine katılmış ve kalenin teslim alınmasından sonraki ilk Cuma günü 2 Eylül 1541’de vefat etmiştir. Gaziyân-ı Rûm’un son temsilcilerinden olan Gül Baba’nın türbesi Budin Beylerbeyi Yahyâ Paşazâde Mehmed Paşa tarafından onun vefatından sonraki yıllarda yaptırılmıştır. Türbenin yakınında Gül Baba adına büyük bir Bektaşi Tekkesi de tesis edilmiştir. Budin’de Osmanlı hâkimiyetinin sona ermesiyle birlikte tekke yıktırılmış türbe ise şapele dönüştürülmüştür. Bu sayede yok olmaktan kurtulan Gül Baba Türbesi özellikle 19. yüzyılın sonlarındaki siyasi gelişmelere paralel olarak devamlı surette onarılmış ve Türk-Macar dostluğunun sembolü haline gelmiştir. Bu çalışmanın konusu bilhassa Sultan Abdülaziz’in Avrupa seyahati sonrasında tekrar hatırlanan Gül Baba Türbesi’nin onarımlarıdır. Osmanlı Devleti’nin Viyana ve Peşte’deki sefirleri ve şehbenderleri Gül Baba Türbesi’yle yakından ilgilenmişlerdir. Viyana Ateşemiliteri Mehmet Bey ile Peşte Başşehbenderi Feridun Bey’in 1884’teki onarım raporları sonucunda türbe, Osmanlı Devleti tarafından mimar Lajos Grill’e tamir ettirilmiştir. Sonraki yıllarda mülkiyet sahibi olan Wágner ailesinin engellemelerine rağmen türbenin onarımı tekrar yapılabilmiştir. Balkan Harbi ve sonrasındaki yıllarda Peşte Başşehbenderi Fahreddin Bey ile selefi Ahmed Hikmet Bey türbeyle yakından ilgilenmişlerdir. Ahmed Hikmet Bey’in yoğun gayretleriyle türbenin Osmanlı mimari tarzında onarımı için Ser-Mimar Kemaleddin Bey görevlendirilmiştir. Türbenin iç düzenlemesi için İstanbul’dan şamdan, rahle, sehpa ve buhurdan gibi eşyalar hazırlanarak gönderilmiş ayrıca Hereke fabrikasında halı dokunmuştur. 1915’teki bu onarımdan sonra Gül Baba Türbesi, Peşte Müslümanlarının da merkezi olmuş, bayram namazları burada kılınmıştır. Anahtar Kelimeler: Budapeşte, Gül Baba, Bektaşi, Türbe, Onarım, Restorasyon.