کارایی فنی مصرف آب در زیربخش زراعت ایران با استفاده از مدل ناپارامتریک تصادفی فراگیر داده‌ها

Abstract

از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی در ارتقاء بخش کشاورزی، استفاده بهینه از میزان نهاده‌ها به ویژه نهاده آب می‌باشد. کمبود آب و هزینه‌های سنگین تأمین آن، افزایش کارآیی و ارزش مصرف آب را به یکی از مهم‌ترین هدف‌های ملی مطرح نموده است. لذا این پژوهش با هدف بررسی کارآیی مصرف آب در زیربخش زراعت کشور صورت گرفته است. بدین منظور، از مدل ناپارامتریک تصادفی فراگیر داده‌ها (StoNED) استفاده شده است. داده‌های پژوهش شامل تولید ناخالص محصولات زراعی آبی، میزان مصرف آب، نیروی کار و نهاده‌های واسطه در زیربخش زراعت 30 استان کشور طی سال‌های 1394- 1384 می‌باشند که از سایت وزارت جهاد کشاورزی جمع‌آوری شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین کارایی کل نهاده‌های تولیدی در زیربخش زراعت، برابر با 93/36 درصد و میانگین کارآیی آب آبیاری طی دوره مورد بررسی در این زیربخش برابر با 83/02 درصد بوده است (میانگین دوره‌ای). کارآیی آب آبیاری در تمام سال‌های مورد بررسی، کمتر از کارآیی کل نهاده‌های تولید بوده است. بنابراین با توجه به پایین بودن کارایی مصرف نهاده آب نسبت به دیگر نهاده‌های مصرفی، پیشنهاد می‌شود، کلاس‌های ترویجی در راستای آگاه سازی کشاورزان جهت استفاده درست و بهینه این نهاده صورت گیرد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داده است که میانگین کارآیی آب استان‌های کشور در زیربخش زراعت برابر با 83/14 درصد بوده است (میانگین مقطعی) که استان‌های گیلان و قم به‌ترتیب بیشترین (87/76 درصد) و کمترین (85/81 درصد) میزان کارایی آب را طی دوره مورد بررسی داشته‌اند. لذا در راستای بهبود کارایی مصرف آب، پیشنهاد می­شود که در برنامه‌ریزی‌ کشت استان­های با کارایی پایین آب شامل قم، ایلام، خراسان جنوبی، اردبیل، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، کردستان، سمنان و خراسان شمالی، اقداماتی هم‌چون بهبود سیستم آبیاری محصولات زراعی و اصلاح الگوی کشت به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر و بهینه­سازی آن انجام گیرد.

Keywords

• آب
• زیربخش زراعت
• کارایی فنی
• مدل ناپارامتریک تصادفی