Kur’an İlimleri Bağlamında Erken Dönemde Nesh Algısı: Hâris el-Muhâsibî Örneği

Abstract

Nesh konusu tefsir, kelâm ve fıkhı ilgilendiren temel meselelerden biridir. Nesh, mahiyet itibarı ile Kur’ân tarihi ile yakından ilgilidir. Hz. Peygamber, sahabe ve nüzûl süreci neshte belirleyici etken olarak görünmektedir. İlk asırlarda neshin varlığından ziyade, kapsam ve niteliği inceleme konusu yapılmıştır. Şüphesiz bu durum, mütekaddim dönemde neshin varlığını kabul etmeyen herhangi bir görüşün belirgin bir şekilde ortaya çıkmamasıyla yakından ilgiliydi. Müteahhir dönemde Kur’ân’da neshin gerçekleşmediği sesleri yükselmeye başlamış, modern dönemde bu düşüncenin taraftarları azımsanmayacak kadar artmıştır. Nehs konusunda fikir beyân eden erken dönem âlimlerinden biri de Ebû Abdillâh el-Hâris el-Muhâsibî’dir (ö. 243/857). Zühd yaşantısıyla tanınan Muhâsibî, İtikâdî ve fıkhî mezheplerin ortaya çıkıp şekillendiği bir dönemde yaşamıştır. Muhasibî, farklı alanlarda birçok eser telif etmiştir. Bu eserlerde üzerinde durulan temel konulardan biri de neshtir. Bu çalışmada genel olarak nesh problemi ve Muhâsibî’nin nesh anlayışı çeşitli yönleri ile araştırma konusu yapılacaktır.

Keywords

• tafsīr
• hāris al-muhāsibī
• naskh
• mansūkh
• nāsikh
• tefsir
• hâris el-muhâsibî
• nesh
• mensûh
• nâsih