واکاوی و برجسته سازی صفات و شخصیّت زن از نگاه فردوسی و انعکاس آن در شاهنامه بایسنقری (دو نگاره «زال و رودابه» و «دیدار اردشیر و گلنار»)

Abstract

ادبیّات هر قوم و نژادی، بیانگر نگرش آنان نسبت به شخصیّت­ها و مقوله­های فردی و اجتماعی است. ادبیات داستانی یکی از شاخه های مهم ادبیات در ایران است که مطالعه آن نقش مهمی در بازشناسی عناصر و دیدگاه­های فرهنگی دارد. شخصیّت­های داستانی از طریق انتساب خصیصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی و ... در یک متن ادبی معرفی می‌شوند. در این بین، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به شخصیّت زنان در روایات داستانی و شعری ادبیّات کهن ایران دیده می‌شود. بررسی نقش زنان در اغلب داستان‌های مشهور حماسی، نقش­آفرینی و بازتاب سیمای متفاوت آنان در داستان‌ها، در شمار بحث‌هایی است که همیشه مورد مناقشه اهل فن و تحقیق بوده است. یکی از منابع ادبی که به این موضوع توجّه داشته است، شاهنامه بایسنقری است که نسخه کهن نگاره ­دار شاهنامه فردوسی از دوره تیموری؛ سده نهم هجری قمری و در قالب نوآوری‌های مکتب نگارگری هرات (خراسان) می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه­ای درصدد است که به جنبه‌های مختلف شخصیّت و صفات زنان از جمله: عشق و شیفتگی، زیبایی و دلفریبی، پادشاهی و مملکت­داری، ازدواج و همسرداری، عفاف و پوشیدگی، خیانت و بی وفایی در طول دو نگاره «زال و رودابه» و «دیدار اردشیر و گلنار» در شاهنامه بایسنقری که مبتنی بر تحلیل باشد، بپردازد. نتایج این پژوهش بیانگر این است که حضور نگاره‌های زنان در شاهنامه بایسنقری لطافت خاصّی به این اثر بخشیده و زنانی که فردوسی به توصیف آن‌ها در شاهنامه پرداخته است، نسبت به زنان عصر خود دارای ویژگی‌های منحصر به فردتری هستند. اهداف پژوهش:1. واکاوی صفات و شخصیّت زن از نگاه فردوسی.2. شناسایی مصداق‌های بارز شخصیّت و صفات زنان در نگاره­های شاهنامه بایسنقری.سؤالات پژوهش:1. فردوسی چه مواردی از صفات و شخصیّت زن را در داستان‌های شاهنامه نشان داده است؟2. صفات و شخصیّت زن از نگاه فردوسی در نگاره­های شاهنامه بایسنقری چگونه انعکاس یافته است؟

Keywords

• شخصیّت زن
• فردوسی
• شاهنامه بایسنقری
• نگاره «زال و رودابه»
• نگاره «دیدار اردشیر و گلنار»