مستندسازی روند تولید برنج (Oryza sativa L.) در شهرستان قائمشهر

Abstract

سابقه و هدف: فرآیند تولید محصولات کشاورزی از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار بوده و تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. این عوامل به نوبه‌ی خود چالش‌های متعددی را در عرصه‌ی تولیدات جهانی کشاورزی موجب می‌شوند. لذا به منظور کاهش این مشکلات و بهبود فعالیت‌های منتج به تولید، در وهله‌ی اول باید به چگونگی عملیات مدیریتی پرداخت. این امر مستلزم پایش کلیه‌ی مراحل منتهی به تولید از طریق مستندسازی است. مستندسازی جریان تولید (جمع‌آوری تمام مراحل و عملیات خط تولید محصول از تهیه‌ی بستر بذر تا برداشت)، از گام‌های اولیه‌ی موثر در بهبود فرآیندهای مدیریتی در کشاورزی محسوب می‌شود. مطالعه‌ی حاضر با هدف بررسی جزئیات فرآیند تولید و بررسی کلیه‌ی عملیات زراعی و در راستای کاهش چالش‌های مرتبط با مدیریت مزرعه و در نهایت ارتقاء عملکرد محصول برنج در منطقه‌ی قائمشهر انجام شد.مواد و روش‌ها: با توجه به اهمیت مستندسازی فرآیند تولید، در این مطالعه سه گروه اطلاعات مربوط به مدیریت زراعی، خاک و گیاه زراعی طی سال‌های زراعی 1398 و 1399 به صورت میدانی و با پایش مستمر مزارع مورد مطالعه در طول فصل رشد و طی مراحل کاشت، داشت و برداشت ثبت و جمع‌آوری شدند. در این بررسی‌ها دامنه‌ی تغییرات و شیوه‌ی انجام هر عملیات مدیریتی و نسبتی از کشاورزان که از شیوه‌های مختلف مدیریتی استفاده کرده بودند، با توزیع فراوانی مطلق و تجمعی مشخص شد. یافته‌ها: نتایج این پروژه نشان داد تاریخ نشاءکاری در منطقه بین 29 فروردین تا 9 خرداد ماه است. نشاءکاری اغلب به شیوه‌ی سنتی (استفاده از کارگر) مرسوم است. میزان بذر مصرفی بسته به نوع رقم و کیفیت بذر، نوع خزانه و شیوه‌ی نشاکاری، بافت خاک، دانش بومی و تجربی کشاورز، بین 30 تا 144 کیلوگرم در هکتار متغیر است. حدود 54% مزارع هنوز هم از بذور خودمصرفی استفاده می‌کنند. با وجود تنوع ارقام، طارم هاشمی با استقبال بیشتری روبرو است. اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم از کودهای غالب جهت تامین نیازهای غذائی گیاه برنج هستند. بیشترین دفعات تقسیط به کود اوره اختصاص دارد. بسته به شرایط آب و هوایی و نوع رقم، برداشت به طور معمول بین 28 تیر تا 29 شهریور ماه انجام می‌شود که 95 درصد آن با کمباین برنج صورت می‌گیرد. به دلیل تنوع رقم و روش‌های مدیریتی، عملکرد شلتوک بین 2269 تا 11052 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. نتیجه‌گیری: با مستندسازی فرآیند تولید ضمن آگاهی از وضعیت فعلی مزارع در منطقه، حل مشکلات موجود در نظام‌های تولید و رسیدن به وضعیت ایده‌آل امکان‌پذیر می‌شود. همچنین در انجام پروژه‌های مشابه از دوباره‌کاری و صرف زمان زیاد و وقفه در کار اجتناب می‌گردد.

Keywords

• مستندسازی
• عملکرد
• مدیریت زراعی
• توزیع فراوانی مطلق و تجمعی