KALKINAMAMIŞ YÖRELER İÇIN İNOVATIF YOL: A.B.D. FIRSAT BÖLGESI VERGI TEŞVIK YATIRIM YASASI

Abstract

ÖZ Kalkınamamış yörelere teşvikte inovatif bir yol Amerika’da 2017’de ilk kez yasası çıkan ve 2019’da revizyon edilen “fırsat bölgesi” (opportunity zone) vergi teşvik yatırım yasasıdır. Bu makalede Amerika’nın yürürlüğe koyduğu ve ilerlettiği yasanın içeriğini, eleştirilerini ve Türkiye’dekiyle karşılaştırmasını incelendikten sonra, Türkiye’ye olası uygulamadaki zorlukları tartışılmaktadır. Teşvik sisteminde vergide 3 avantaj sağlanmaktadır: Vergi öteleme (mevcut vergiyi 7 yıl sonra ödeme); vergi indirimi (5 yıl sonra %10 ve 7 yıl sonra %15 indirim) ve vergiden muafiyettir (10 yıl boyunca fırsat bölgelerine yatırımlardan elde edilecek gelirlerden vergiden muaftır). Türkiye’deki teşviklere göre farkları sıralanırsa: Türkiye’deki teşvikler iller bazındadır. Bir il ya tamamıyla teşvik bölgesindedir ya da değildir. Amerika’daki uygulamada mahalle/yöre bazlıdır. Türkiye’deki uygulamada yatırım yapıldığında vergi teşvik imkânı sağlanmaktadır. Mevcut olan bir vergi yükümlülüğüne yönelik bir teşvik yoktur. Türkiye’de teşvik bölgesindeki teşvikten faydalanmak için aktif olarak yatırım yapılması gerekmektedir. Türkiye’de bunu bir fon üzerinden pasif yatırımcı olarak gerçekleştirilememektedir. Amerika’da fonun yatırımının en az %90’nunun fırsat bölgesinde olması şartıyla teşviklerden pasif yatırımcı olarak faydalanılmaktadır. Türkiye’de teşvik kapsamına giren illerde her ekonomik faaliyet vergi indirimine konu olmamaktadır. Ekonomik faaliyetin ilde belli noktalarda (organize sanayi bölgesinde) ve belli sektörlerde (tarım) olmalıdır. Amerika’da yasa bunu konu ve miktar sıralaması getirmemiştir. Bu aşamada bütün hedef sermayeyi ve sermayedarı fırsat bölgesine sokmaktır.

Keywords

• fırsat bölgesi
• teşvik şeması
• vergi öteleme