II. Bayezid Dönemi Kalemişlerinde Bir Üslûp: Yaprak Çıkıntıları

Abstract

Osmanlıların XV. yy. tezyinatında farklı tasarımların kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bu farklılıklar Yeşil Külliyesinin tasarımcısı olan Nakkaş Ali bin İlyas Ali’nin ortaya koyduğu ve XV. yüzyıl boyunca farklı yorumlar ve detaylardaki yenilikler ile devam etmiştir. Sözü edilen üslûp yüzyıl boyunca hatta XVI. yy. ilk çeyreğinde dahi etkisini sürdürmüştür. XV. yüzyıl Edirne yapılarındaki ve Bursa Muradiye Türbelerindeki kalemişlerini incelediğimizde hepsinde bir üslûp birliğinin varlığı dikkat çekmektedir. Öncelikle Cem Sultan Türbesi olmak üzere, Şehzade Mahmud, Mükrime Hatun, Şifa Hatun, Gülrûh Hatun türbelerinde var olan bu biçimlerin benzerleri, II. Bayezid döneminde yenilendiği kitabesinden anlaşılan Konya Mevlana Türbesi (Kubbe-i Hadrâ)’nin nakışlarında da görülmektedir. Selçuklu tezyinatında benzerleri bulunmayan birçok motif bu dönem tasarımlarında zevkle kullanılmıştır. Kullanılan bu motiflerden bir tanesi de dönem yapılarında sıklıkla karşılaştığımız ve makalemizde yaprak çıkıntısı diye tanımladığımız motiftir. Günümüze ulaşamayan pek çok kalemişlerinin içerisinde günümüze kadar gelme şansını elde eden bu nadir örnekler sözü edilen türbeler içerisinde yer almaktadır. Genel tasarım içerisinde farklı alanlarda kullanılan bu tezyini biçimlerin kaynaklarımızda belirli bir isimle tesmiye edilmemesi ve kayıt dışı kalması sonucunda bunların tanımlanması ve terminolojimize kazandırılması gerekmektedir. Ancak makalemizin oluşturulmasındaki esas gaye, bu şekillerin isimlendirilmesinden ziyade öncelikle sanat camiasına tanıtılmasıdır.

Keywords

• interior design
• leaf protrusion
• muradiye tombs
• bursa style
• decoration
• kalemişi
• yaprak çıkıntısı
• muradiye türbeleri
• bursa üslubu
• tezyinat.