Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2021)
XVI. YÜZYILDA OSMANLI TAŞRA YÖNETİMİNDE MEHAYİF MÜFETTİŞLERİ
Abstract
ÖZ: Osmanlılar, yönetim sistemlerini, merkezi yönetim etrafında taşra idari yapısını oluşturarak zamana ve ihtiyaçlara göre kurmuşlardı. Mutlak idarenin, meşruiyet kaynağı ise Divân-ı hümâyûn’du. Osmanlılar, mülki yapılarını; eyalet, sancak, kaza ve karye/köy olarak güçlü, birbirleriyle bağlı ve bağımlı bir şekilde oluşturmuşlardı. Zincirin halkaları gibi daimi bir bağ ile örülen yönetim sistemi üzerinde merkezi yönetimin varlığı her zaman aktif ve dinamikti. Merkezi yönetim, ülkenin en ucra köşesine kadar gücünü dinamik ve güçlü yönetim ağı ile sağlamıştı. İdari mekanizmaya işlerlik kazandırmak için teftişi etkin ve etkili kullanılmıştı. Osmanlılar, taşrayı değişik metotlarla denetlemişlerdi. Bunların başında tahrirler gelmekteydi. XVI. yüzyılda halkın; Divân-ı hümâyûna şikâyetlerinin genelini, tahrirlerin kanuna ve deftere uygun yapılmaması oluşturmaktaydı. Taşranın teftişinde halkın muhtelif konular hakkındaki şikâyetleri ile önceki idarecilerin, taşra yöneticilerinin suistimallerine dair Divana arzları belirleyici olmuştu. Böylece merkezi yönetim; taşra yönetimini, çoklu denetim ve teftiş mekanizmasıyla kontrol etmeye çalışmıştı. Bu çalışma, XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde; taşra idaresinin teftişinde, mühimme defterlerine yansıyan şikâyet konularına dayanmaktadır. Mühimme defterleri bundan dolayı asıl kaynak olarak kullanılmıştır. ABSTRACT: The Ottomans had established their management systems accoirding to the time and needs by forming the provincial administrative structure around the central goverment. The source of legitimacy of absolute administration was the Imperial Council. The Ottomans had formed their property structures as provinces, sanjaks, towns and villages in a strong and dependent way. The existence of the central government on the management system, which was knitted with a permanent bond like the links of the chain, was always active and dynamic. The central government, its power to the farthest corner of the country; had provided with a dynamic and strong management network. Had used the inspection effectively to bring the administrative mechanism into force. The Ottomans had inspected the provinces in different methods. Among them, cadastral registers were the first ones. In the sixteenth century, most of the complaints of the people/subjects to the Imperial Council was decisive that the cadastral records were not made in accordance with the law and the book. In the inspection of the provinces, the complaints of the people about various issues and the submissions of the previous administrators to the council about the abuses of the provincial administrators were decisive. Thus, the central government tried to control the provincial administration with multiple control and inspection mechanisms. This study is based on the complaints that were reflected in the Mühimme registers during the inspection of the provincial administration in the Ottoman Empire in the sixteenth century. Mühimme records are therefore used as the main source.
Keywords
