Selçuk İletişim (Nov 2013)
Kaybolan Bir Program Formatı: Radyo Tiyatrosu
Abstract
Radyo Tiyatrosu edebiyat ve tiyatro sanatından beslenen kendine özgü sanatsal bir anlatı formudur. Radyo tiyatrosu, televizyonun yaygınlaşmadığı dönemlerde, insanlar tarafından beğeniyleizlenen bir radyo program türüydü (formatıydı).1940'lı yıllardan itibaren Türkiye'de de radyo tiyatrosu bir devlet kurumu olan TRT radyolarında yüksek sayıda üretiliyor, yayınlanıyor ve beğeniyle dinleniyordu. Klasik edebiyat yapıtlarındanuyarlamalar yapıldığı gibi, özgün radyo oyunları da yazılıyordu.Televizyonun Türkiye'de yaygınlaşması ve popüler kültürün topluma egemen olması sonucunda,radyo tiyatrosunun yazılması, üretimi ve dinlenme oranları çok belirgin bir biçimde düştü.1949'da İstanbul ve Ankara Radyoları'nda 100'ün üzerinde radyo oyunu prodüksiyonu yapılıpyayınlanırken, 2000'li yıllarda İstanbul Radyosu'nda bu sayı 10'un altına düşmüştür. Bugün dinsel kimlikli ticari radyolarda, radyo tiyatrosunun dini öyküler anlatılarak manevi değerler aktarma aracı olarak kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bu tür radyolarda radyo tiyatrosu, tiyatro sanatı ve edebiyat alanından uzaklaşarak başka bir işlev üstlenmiş durumdadır.Bu çalışmada, TRT radyoları ve diğer ulusal ticari kanallarda radyo tiyatrosunun giderek kaybolan ve işlev değiştiren bir program formatı olmasının nedenleri araştırılmıştır. Bu radyo program türünün Türkiye'de kaybolmakta oluşunun nedenleri dinleyici/radyo tiyatrosu, sanat, edebiyat/radyo tiyatrosu bağlamında incelenmiştir. Bunun için çeşitli yaş gruplarındaki dinleyicilerle,radyo tiyatrosu dinleme alışkanlıkları üzerine bir alımlama çalışması yapılmıştır. Çalışmada aynı zamanda radyo oyun yazarlarıyla da görüşülmüştür. Dinleyiciler ve yazarlarla yapılan görüşmelerde yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği uygulanmıştır.
