Arapçaya Metaforik Bir Yolculuk: Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Yabancı Dil Algısı

Abstract

Bilindiği üzere dil, insanlar arasındaki iletişim, anlaşma ve paylaşma ihtiyacını karşılamada önemli bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda Arapça, kadim bir dil olmasının yanında özellikle Ortadoğu ülkeleriyle siyasi, ticari, ekonomik ve turizm ilişkileri açısından bu iletişim araçlarından biri olarak öne çıkmaktadır. Ülkemizde Arapça Öğretmenliği, Arap Dili ve Edebiyatı, Dini İlimler, İslami İlimler ve İlahiyat Fakülteleri Arapça öğretimi vermektedir. Bu kurumlar, Arapça öğretimine büyük önem vermekte ve dolayısıyla Arapçanın öğrenilmesi, dini kaynakları anlama ve yorumlama yeteneği kazanmanın yanı sıra Müslüman coğrafyada yaygın olarak konuşulan bir dilin kullanılabilme becerisini de sağlamaktadır. Ancak Arapça öğretimiyle ilgili yapılan çalışmalar yeterli düzeyde değildir. Bu yüzden araştırma, ilahiyat hazırlık sınıfı öğrencilerinin Arapçayla ilgili algılarını metaforlar aracılığıyla belirlemeyi amaçlamıştır. Zira metaforlar, bir konu hakkında katılımcıların zihninde var olan manaları algısal benzerlik yoluyla anlamlandırma süreci çerçevesinde kısaltmaya ve o konunun anlaşılmasına ışık tutmaktadır. Bu nedenle, hazırlık sınıfı öğrenci grubu üzerinde Arapçaya yönelik bir araştırma yapılması gerektiği kanaati hâsıl olmuştur. Bu amaçla, ilk olarak hazırlık sınıflarında eğitim gören 180 öğrenciye yarı yapılandırılmış bir anket, çevrimiçi olarak yöneltilmiş ve onlardan bu anketin doldurulması istenmiştir. Veriler, "açık uçlu sorular formu" kullanılarak toplanmıştır. Daha sonra, akademide bu konuda çalışmalara katılmış deneyimli uzmanlara anket sonuçları değerlendirilmek üzere tevdi edilmiş ve zikredilen uzmanların bu anket sonuçları ile ilgili değerlendirmeleri çalışmada esas alınmıştır. Katılımcılardan kişisel bilgileri istenmemiş ve onlara verilerin sadece araştırma kapsamında kullanılacağı ifade edilmiştir. Veri toplama sürecinden önce, katılımcılara mecazla ilgili örnekler verilerek açıklama yapılmıştır. Ardından katılımcılara “Arapça ....... gibidir. Çünkü ........” şeklinde açık uçlu bir soru yöneltilmiştir. "Gibi" kavramı, kaynak ve konu arasındaki bağlantıyı kurmayı, "çünkü" kavramı ise grup tarafından oluşturulan metaforların mantıksal gerekçelerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmacılar, Kilis 7 Aralık Üniversitesi'nde öğrenim gören İlahiyat Fakültesi hazırlık sınıfı öğrencileriyle katılımcı gönüllülüğü esasına dayanarak araştırma verilerini 01 Mart - 01 Nisan 2023 tarihleri arasında Google formlar aracılığıyla toplamıştır. Çalışma, etik ilkelere uygunluk beyanlarına göre tamamlanmıştır. Belirtilmelidir ki, 180 anket içerisinden 66 anket uygun şekilde doldurulmadığı veya eksik olduğu için değerlendirmeye alınmamıştır. Bu şekilde araştırmaya katılan 128 kadın ve 52 erkek olmak üzere 180 kişinin verdiği yanıtlar içinden önce 114 geçerli metafor belirlenmiş ve ardından bu 114 metafor, 9 farklı kategoriye ayrılmıştır. Metafor analizi aşamasında, üretilen metaforlar kodlanmış ve sıralanmıştır. Araştırmacılar, katılımcıların metaforları üretme ve açıklama nedenleri hakkında inceleme yapmıştır. Uygun olmayan örnekler elenerek, nihayetinde dokuz tema altında 114 metafor belirlenmiştir. Katılımcıların sayısı, geçerli metafor sayısının yüksek olmasını sağlamıştır. Ayrıca, katılımcıların cinsiyet, yaş, mezun oldukları lise ve hazırlık sınıfında bulunma durumu gibi özelliklerine göre tasnifleri yapılmıştır. Bu şekilde, katılımcıların Arapça kavramına yönelik algılarındaki benzerlikler ve farklılıkların ortaya konulmasıyla sosyolojik ve dil-kültür açısından literatüre önemli bir katkı sağlanacağı düşünülmüştür. Veri analizi, deneyimlerden anlamları çıkararak fenomenolojik bir yaklaşımla gerçekleştirilmiştir. Yapılan içerik analizi, veriyi kavramsallaştırmayı takiben olguları ve olayları tanımlayan ve tanıtabilen temaları ortaya çıkarmak için yapılmıştır. Nihayet bulgular, doğrudan alıntılarla betimsel bir anlatımla sunulmuştur. Bu süreç, araştırmacılar ve uzmanlar arasında %100 görüş birliği sağlanana kadar devam etmiştir. Zira bu durum, nitel çalışmanın güvenilirliğini sağlamak için önemlidir. Ayrıca, bulguların açıklanması ve yorumlanması sırasında alıntıların kullanılmasıyla araştırmanın dış tutarlılığı ve inandırıcılığı artırılmaya çalışılmıştır. Son aşamada, metaforlar ve kavramsal temalar üzerine bulgular sunulmuş, karşılaştırma ve tartışma yapılmıştır. Bu bağlamda katılımcılar, Arapça kavramı ile ilgili ürettikleri dağ ve merdiven gibi metaforlarla dil öğrenimindeki zorluğa temas etmişlerdir. Diğer yandan bazı katılımcılar, hayat ve sevgi gibi metaforlarla dil öğreniminin kolaylığına vurgu yapmışlardır. Araştırmanın sonuçları, kesin ve genellenebilir sonuçlar sunmasa da olay ve olguyu daha iyi anlamamıza yardımcı olan açıklamalar ve yaşantılar ortaya koyabilmektedir. Bu nedenle, araştırmanın uygulama ve alanyazına önemli katkılar sağlaması beklenmektedir.