مطالعات جغرافیایی مناطق خشک (Oct 2023)
ارزیابی پتانسیل مخاطره بیابان زایی با استفاده از مدل DVI (مطالعه موردی: مناطق شمالی استان سمنان)
Abstract
هدف: از جمله مخاطرات شایع در مناطق خشک و نیمه‌خشک، مخاطره بیابان‌زایی است. موقعیت هیدرواقلیمی ایران سبب شده است تا بخش‌های زیادی از آن در معرض این مخاطره باشد. استان سمنان از جمله مناطقی است که در طی سال‌های اخیر با گسترش بیابان‌زایی مواجه شده است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این پژوهش، ارزیابی پتانسیل مخاطره بیابان‌زایی در مناطق شمالی استان سمنان است.روش و داده: در این تحقیق از اطلاعات آماری مربوط به جمعیت و اقلیم استان سمنان، اطلاعات کتابخانه‌ای و همچنین مدل رقومی ارتفاعی ۳۰ متر SRTM به عنوان مهم‌ترین داده‌های تحقیق استفاده شده است. مهم‌ترین نرم‌افزارهای مورد استفاده، نرم‌افزار SPSS و ArcGIS بوده است که به ترتیب برای انجام محاسبات و تهیه نقشه‌های نهایی مورد استفاده قرار گرفته شده‌اند. روش مورد استفاده در این تحقیق مدل DVI بوده است.یافته‌ها: نتایج حاصله از این تحقیق نشان داده است که ۱۶/۸ درصد از مساحت منطقه که عمدتاً شامل مناطق غربی و جنوب شرقی منطقه مورد مطالعه است، در طبقه پتانسیل آسیب‌پذیری خیلی زیاد در برابر مخاطره بیابان‌زایی قرار دارند. همچنین حدود ۶۰ درصد از منطقه نیز در طبقه با پتانسیل آسیب‌پذیری زیاد قرار دارند که این مسئله بیانگر پتانسیل بالای منطقه از نظر مخاطره بیابان‌زایی است. همچنین طبقات با پتانسیل آسیب‌پذیری متوسط و کم در مجموع ۲۳/۲ درصد از منطقه را دربرگرفته‌اند که عمدتا شامل بخش‌های شمالی شهرستان مهدی‌شهر و شاهرود است که به دلیل وضعیت اقلیمی مناسب و نوع خاک، کمتر در معرض مخاطره بیابان‌زایی هستند.نتیجه‌گیری: مجموع نتایج حاصله از این پژوهش نشان داده است که بخش‌های زیادی از مناطق شمالی استان سمنان پتانسیل بالایی از نظر بیابان‌زایی دارند، بنابراین لازم است تا جهت جلوگیری از گسترش این مخاطره، برنامه‌های لازم جهت کنترل تخریب مراتع و تغییرات کاربری اراضی ارائه داد.نوآوری، کاربرد نتایج: در این تحقیق بر خلاف تحقیقات پیشین، علاوه بر پارامترهای طبیعی، پارامترهای انسانی نیز در نظر گرفته شده است. همچنین از نتایج این پژوهش می‌توان در برنامه‌ریزی‌های مختلف عمرانی و زیست‌محیطی بهره گرفت.
Keywords
