Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Aug 2009)
Coğrafi Bilgi Sistemi CBS Metodolojisinin Sorgun Çayı Havzası Fiziki Coğrafyasına Uygulanması
Abstract
Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS ; konum ve konuma bağlıher türlü bilgiyi içerebilen, güçlü veri tabanıolan bir sistemdir. CBS aynızamanda bu verileri coğrafyanın bilimsel ilkelerine bağlıolarak grafik, profil, istatistik, harita, üç boyutlu görüntü vb. şekillerdeki analizler ile işleyebilmektedir. Bu çalışmada, CBS yöntemi, coğrafyanın temelini oluşturan fiziki coğrafyanın özelliklerini yansıtmak amacıyla ele alınmıştır. CBS ile oluşturulan “Sayısal Yükselti Modeli” sayesinde havzanın, belirli bölümlerinin yükselti, eğim ve bakıözellikleri ortaya konulmuştur. Havza alanıve karstik havza sınırıen doğru biçimde belirlenmiştir. Çeşitli analizler ile havzadaki farklıvadi tipleri, drenaj şekilleri, akarsuyun boyuna ve enine profilleri, ana akarsu ve kollarının uzunluklarıortaya konulmuştur. Akarsu şebekesinin kuruluşunda ve kaynakların dağılışında topoğrafya ve jeolojik yapının etkisi tespit edilmiştir. Havzanın gelişiminde etkili olan fayların ve sürüklenim alanlarının uzunluklarıile litolojik yapının özellikleri, dağlık, platoluk, tepelik sahaların kapladıklarıalanlar ile yükselti ve eğim özellikleri belirlenmiştir. Şahit tepe, sırt, amfiteatr oluşum, ovalık saha, falez, gömük menderes, kıyıtopoğrafyası, karstik alan, dolin, obruk, mağara, traverten sahası, toprak ve bitki örtüsüne ait özellikler; belirlenmiştir. Aynızamanda bu şekillerin oluşumlarında; yükselti, eğim, bakı, topoğrafya, jeolojik yapı, hidrografik yapıve iklim etkisi irdelenmiştir. Bu araştırma ile CBS yönteminin, fiziki coğrafya alanına sunduğu imkânlar ana hatlarıile belirlenmiş, CBS’nin, coğrafya biliminin ele aldığıproblemlere etkili çözümler sunabileceği belirlenmiştir. Coğrafyanın, CBS teknolojisi ile elde edilecek bilimsel verileri, günlük yaşama kolaylıkla aktararak günlük yaşamda da kullanımıartan bir bilim haline geleceği sonucuna ulaşılmıştır.
