XVII. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA TAMAN KAZASI

Abstract

Kuban Nehri’nin Azak Denizi ve Karadeniz’e döküldüğü yarımada Karadeniz’in en verimli bölgelerinden birisi olarak kabul edilebilir. Bu özelliğinden dolayı yarımada İlk Çağ’dan itibaren çeşitli milletlerin dikkatini çekmiştir. Taman’ın kuruluşu, bu milletlerden birisi olan Yunanlıların MÖ VI. yüzyılda bölgede giriştikleri koloni faaliyetleri neticesinde gerçekleşmiştir. Yunanlılardan sonra bölge sık sık el değiştirmiş, nihayet XV. yüzyılın sonunda yarımada Osmanlı Devleti’nin egemenliği altına girmiştir. Osmanlı Devleti, Taman’ı Kefe’ye bağlı bir kaza merkezi olarak teşkilatlandırmıştır. Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonlarında Rusların Kafkaslara yönelik yayılmacı siyaseti neticesinde nispeten istikrarsız bir bölge hâline gelen Taman Yarımadası’nda istikrarı sağlamak için bölgeye Kafkasların çeşitli bölgelerinde yaşayan bazı Çerkes topluluklarını ve XVII. yüzyılda Kalmukların baskısı neticesinde İtil Yurdu’ndan göç etmek zorunda kalan Nogayları iskân etmiştir. Bu iskân politikası ülke sınırlarının güvenliğini sağlamaya ve bölgedeki başta tarım olmak üzere hayvancılık ve balıkçılık gibi ekonomik faaliyetleri geliştirmeye yöneliktir. Bu çalışmada Taman’ın XVII. yüzyılın ikinci yarısındaki idari ve demografik yapısı ile başta tarım olmak üzere üretime dayalı ekonomik faaliyetlerine değinilmiştir. Türkçe literatürde Taman’ı konu alan bir monografi bulunmadığından yapılan çalışma önem arz etmektedir. Taman’ın demografik yapısını ve Taman’daki üretime dayalı ekonomik faaliyetleri ortaya koymayı hedefleyen bu çalışmanın temelini Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki belge ve defterler ile bölge hakkında bilgi veren kronikler ve seyahatnameler oluşturmaktadır.

Keywords

• taman
• osmanlı devleti
• nogaylar
• çerkesler
• ekonomi