Danisname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi (Mar 2022)
Hüseyin el-Basrî’nin (ö. 436/1044) el-Mu‘temed’inin Ahbâr Bölümü Özelinde Fıkıh Usûlü Eserlerinin Hadis İlmine Katkısı
Abstract
Haber ve haberle ilgili meseleler ilk dönemlerden itibaren hadis ilminin yanı sıra kelâm, fıkıh usûlü, siyer, meğâzî, şemâil, tarih gibi ilimlerin de konusu olmuştur. Dinî bilginin büyük ölçüde habere dayanması nedeniyle haber üzerindeki tartışmalar kelâm ve usûl kitaplarında geniş yer tutmuştur. Kelâm ilminin yanında usûl geleneğinde en üst düzey bir eser olarak günümüze ulaşan ve fıkıh usûlü bilim dalının önemli kaynaklarından sayılan Hüseyin el-Basrî’nin (ö. 436/1044) el-Mu‘temed isimli eserinde de haber konusu “el-Kelâm fi’l Ahbâr” başlığıyla ele alınmıştır. Müellif bu eserinde öncelikli olarak haberin epistemolojik değeri ve haberin çeşitleri üzerinde bazı değerlendirmeler yapmıştır. Ardından bilginin haberlerle oluşması, mütevatir ve âhâd haberler ve bunlarla ilgili bazı meseleleri âlimlerin görüşleriyle birlikte değerlendirmeye çalışmıştır. Ayrıca haberde ziyade meselesi, râvînin halleri, rivayetin keyfiyeti, mürsel haber ve haberlerde tearuz gibi mevuzlar da müellifin üzerinde durduğu konular arasında yer almaktadır. Bu çalışmada Hüseyin el-Basrî’nin ele aldığı mezkur konular üzerinde durulacak ve haberin analizinden ziyade bir fıkıh usûlü eserinde haber konusunun nasıl ele alındığı araştırılacaktır. Araştırmanın sonuç kısmında ise Hüseyin el-Basrî’nin el- Mu‘temed’inde yer alan haber ile ilgili bilgilerin hadis ilmine katkısı değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Keywords
