مدل هیدروتایم: شاخصی برای ارزیابی تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ‌های مختلف کینوا در مرحله جوانه‌زنی

Abstract

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر جوانه‌زنی بذر ژنوتیپ‌های مختلف کینوا (Chenopodium quinoa Willd) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1398 طراحی و انجام شد. در این مطالعه پاسخ جوانه‌زنی بذرهای ژنوتیپ‌های مختلف کینوا (تی‌تی‌کاکا، ردکارینا، جی زا1، کیو12، کیو21، کیو22، کیو26، کیو29 و کیو 31) به خشکی (صفر، 0.4-، 0.8-، 1.2- و 1.6- مگاپاسکال) با استفاده از مدل هیدروتایم کمی‎سازی شد. نتایج نشان داد که همه ژنوتیپ ها تا پتانسیل 0.4- مگاپاسکال دارای جوانه‌زنی بالایی بودند و به‌طور میانگین درصد جوانه‌زنی آن‌ها بالای 90 درصد بود؛ اما با منفی‌تر شدن پتانسیل آب، اختلاف بین ژنوتیپ‌ها ازلحاظ درصد جوانه‌زنی افزایش یافت. بر اساس مدل هیدروتایم بین ژنوتیپ‌های مختلف کینوا ازنظر پتانسیل آب ‌پایه برای 50 درصد جوانه‌زنی (ψb50)، ضریب هیدروتایم (θH) و یکنواختی جوانه‌زنی (σψb) اختلاف معنی‌داری وجود داشت. مقدار عددی پارامتر ψb50 از 1.62- در ژنوتیپ رد کارینا تا 1.97- در ژنوتیپ کیو29 در نوسان بود. این امر نشان می‌دهد که این گیاه در مرحله جوانه‌زنی به خشکی متحمل است. کمترین و بیشترین ضریب هیدروتایم در ژنوتیپ‌های ردکارینا و کیو29 به ترتیب با 17.09 و 25.07 مگاپاسکال در ساعت (با میانگین 21.36 مگاپاسکال در ساعت) و کمترین یکنواختی جوانه‌زنی نیز در ژنوتیپ کیو29 (0.41 مگاپاسکال) و بیشترین آن در ژنوتیپ کیو12 (0.23 مگاپاسکال) مشاهده شد. به‌طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که بذرهای این گیاه سرعت جوانه‌زنی بالایی داشته و از تحمل بالایی به تنش خشکی در مرحله جوانه‌زنی برخوردارند؛ این امر شانس استقرار سریع‌تر کینوا در شرایط کمبود آب را افزایش می‌دهد. همچنین توانایی تحمل به خشکی در مرحله جوانه‌زنی کینوا، نیاز به مصرف آب در این مرحله را کمتر می‌کند که این امر می‌تواند در تدوین برنامه‌های مدیریتی که منجر به افزایش کارایی مصرف آب می‌شود، بسیار مفید و کاربردی باشد.

Keywords

• پتانسیل آب پایه
• سرعت جوانه‌زنی
• قدرت بذر
• یکنواختی جوانه‌زنی