مفهوم‌شناسی «تردید» و راهکار فریقین در حل مشکل و تعارض اخبار «کراهت یا علاقه مومن به مرگ»

Abstract

«حدیث تردد» که از نقل‌های مشهور و چه بسا متواتر فریقین است, از روایات مشکلی به شمار می‌رود که کثرت نقل, اعتبار منابع و عرضه حدیث به منظور فهم بهتر مراد, از اهمیت آن نشان دارد. مشکل این دسته روایات, نسبت دادن شک و تردید به خداوند متعال است که به باور شیعی و تحلیل‌ عقلی و نیز باور عمده اندیشوران اهل سنت, جایز نیست. از این رو, نیاز است تبیین شود که چگونه «تردد» که از صفات مخلوقاتی است که مبتلا به زوال و تغیراند و نوعی نقص برخاسته از جهل و یا عجز در دستیابی به هدف به شمار می‌رود، می‌تواند به خداوند سبحان نسبت داده شود؟ تعارض میان این دسته از روایات با دیگر متون روایی که به «علاقه مومن به مرگ» اشاره دارند, از دیگر چالش‌هایی است که این محتوای روایی با آن مواجهه است. پژوهش حاضر به شیوه استنتاجی ـ تحلیلی و نیز تحلیل اسناد و کشف خلط و تصحیف، التفات به خاستگاه صدوری, واکاوی‌ و گزینش رهیافت‌های اندیشوران فریقین و ارائۀ راهکارهای حلّی در رفع تعارض اخبار, به مفهوم‌شناسی این روایات پرداخته است. به نظر می‌رسد توجه به ارتباط معنایی این روایات با مسئله طول عمر, خود نقطه‌عطفی در کشف مفهوم دقیق این روایات باشد و موجب گردد معنای تانی و تراخی در قبض روح مومن, از میان سایر وجوه معانی, قوی‌تر بنماید که به تبع آن, این احادیث با بحث بداء, مرتبط خواهد بود و دیگر مفسر صفات ذات نیست بلکه به صفات فعل الهی ناظر است.

Keywords

• حدیث ماترددت
• کراهت و علاقه مومن به مرگ
• تردید خداوند
• تعارض اخبار
• مشکل الحدیث