بررسی رده شناختی نحوی و معنایی اسامی درون مرکز و برون مرکز زبان فارسی در داستان های کودک و نوجوان

Abstract

ترکیب، یکی از پرکاربردترین فرایندهای واژه­ سازی، برای بیان مفاهیم جدید در زبان­های دنیا است. هر چند بررسی این پدیدۀ ساخت‌واژی در حوزه­های گوناگون زبان­شناسی انجام شده­ است، اما در حوزۀ رده ­شناسی زبان، این مسأله چندان مورد توجه قرار نگرفته ­است. از این رو، هدفِ مقالة حاضر، بررسی رده ­شناختی نحوی و معنایی واژه ­های مرکب درون­ مرکز و برون­ مرکز در داستان‌های کودک و نوجوانِ دو گروه سنی کودک و نوجوان است. در این راستا، گروه کودکان، مشتمل بر گروه­های الف (پیش دبستانی)، ب (سال­های اول، دوم و سوم دبستان) و ج (سال­های چهارم و پنجم دبستان)) بوده و گروه نوجوانان، گرو­های د (سال­های راهنمایی) و ه (سال­های دبیرستان)) را شامل شده ­است. همچنین، 315 داستان، به روش دسترسی آسان انتخاب شدند. برای تحلیل واژه­ های مرکب از نظر معنایی، از چارچوب پیشنهادی شقاقی (Shaghaghi, 2007) که با زبان فارسی مناسبت دارد، استفاده شد. پس از تعیین فراوانی و درصد فراوانی واژه ­های مرکب از نظر مقولة نحوی و معنایی (برون­ مرکز و درون­ مرکز بودن)، داستان­های گروه­های­ کودک و نوجوان با یک­دیگر مقایسه شدند تا الگوی سرنمون نحوی و معنایی آن­­ها مشخص گردد. یافته­های پژوهش نشان داد که به لحاظ مقولة نحوی، اجزای سازندة واژه‌های مرکب، الگوی سرنمون نحوی در داستان­های دو گروه کودک و نوجوان به صورت صفت + فعل < صفت + اسم < اسم + اسم است. همچنین، واژه ­های مرکب درون­ مرکز در گروه کودک و نوجوان به ترتیب با 5/70% و 52% به طور معناداری از بسامد بالاتری نسبت به واژه­ های برون­ مرکز در هر دو گروه برخوردار بوده و الگوی سرنمون معنایی به این صورت است: واژه ­های مرکب برو ­مرکز < واژه­های مرکب درون­مرکز. یافته­ های پژوهش حاضر می­تواند به نویسنده ­های فارسی زبان در نحوۀ نگارش داستان با توجه به رشد شناختی کودک بسیار کمک نماید.

Keywords

• کلیدواژه ها: سلسله مراتب
• واژه های مرکب
• درون مرکز و برون مرکز
• داستان های کودک و نوجوان
• رده شناسی