18. YÜZYIL OSMANLI İSTANBUL’UNDA HAMAM TELLAKLARI ÜZERİNDE İKTİDARIN GÖZETİMİ

Abstract

1730 isyanı sonrasında, Arnavut taifesi siyasi iktidar tarafından kamu düzensizliğinin ve artan şehir şiddetinin müsebbibi olarak görüldüler. Osmanlı başkentinde Arnavut taifesinin önemli bir kesimini oluşturan hamam tellaklarının 1731’den başlayarak sayımları yapıldı ve işe giriş ve çıkışlarının takip edilmesi sağlandı. İsyan sonrasının gergin ortamında bir tür Arnavut kovuşturması olarak başlayan hamam çalışanları üzerindeki gözetim, Osmanlı kefalet sisteminin parçası olarak sonraki dönemlerde de devam etmiştir. 1731’den 1822’ye dek uzanan süreçte İstanbul erkek hamamlarında çalışan tellak ve natırlar sayılmışlar, isim ve resimleriyle deftere kaydedilmişler ve kefalet yoluyla sisteminin bir parçası hâline getirilmişlerdir. Bu makale 1730 isyanı sonrasında İstanbul hamamlarındaki Arnavut tellakların kontrol edilmesine dönük fermanın 1731-32-35, 1752, 1792 ve 1822 tarihlerindeki yoklamalarda izini sürmektedir. Ayrıca siyasi iktidarın bu yoklamalarla geliştirdiği gözetim mekanizmasının mahiyetini tartışmayı amaçlamaktadır.

Keywords

• 1730 i̇syanı
• i̇stanbul
• arnavut tellaklar
• hamam
• denetleme
• yoklama defterleri