مطالعه واکنش برخی ویژگی‌های فیزیولوژیک برگ ذرت دانه‌ای (Zea mays L.) به سطوح مختلف آب و نیتروژن

Abstract

مطالعه‌ واکنش‌های فیزیولوژیک ذرت به مقادیر مختلف آب و نیتروژن، به شناسایی سازوکارهای مؤثر بر ایجاد مقاومت در مقابل شرایط نامطلوب محیطی کمک می‌کند. در این راستا، طی دو سال 1393 و 1394 در دانشگاه رازی، اثر سطوح مختلف آبیاری و نیتروژن بر برخی صفات فیزیولوژیک مؤثر بر رشد و تولید ذرت سینگل‌کراس 704 بررسی شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی، چهار سطح آبیاری شامل تأمین 60، 80، 100 و 120 درصد نیاز آبی و فاکتور فرعی، چهار سطح نیتروژن شامل تأمین 40، 70، 100 و 140 درصد مقدار توصیه شده بر اساس آزمون خاک بود. نتایج نشان داد که به دلیل شرایط آب و هوایی متفاوت و دمای بیشتر هوا در سال دوم آزمایش محتوای نسبی آب و هدایت روزنه‌ای برگ‌ها در مقایسه با سال اول به‌طور معنی‌داری کمتر و دمای برگ به‌طور معنی‌داری بیشتر بود. همچنین تأثیر منفی کم آبی بر فعالیت فتوسیستم ΙІ در سال دوم مشاهده شد. در هر دو سال، با افزایش شدت کم آبی، صفت‌های محتوای نسبی آب برگ، هدایت روزنه‌ای، سرعت فتوسنتز و سرعت تعرق کاهش یافتند. افزایش مقدار نیتروژن تا حد تأمین نیاز گیاه منجر به افزایش سرعت فتوسنتز شد. در شرایط بدون تنش کم آبی، مصرف نیتروژن تا حد مقدار توصیه شده منجر به افزایش سرعت فتوسنتز، کاهش سرعت تعرق و در نهایت بهبود کارایی مصرف آب فتوسنتزی گردید. اما در شرایط کم آبیاری، تفاوت صفات مورد بررسی بین سطوح نیتروژن معنی‌دار نبود. در هر دو سال، افزایش همزمان آب و نیتروژن موجب افزایش عملکرد دانه گردید. در سال اول بیشترین و کمترین عملکرد دانه (980 و 294 گرم در مترمربع) به‌ترتیب متعلق به تیمارهای I120%N140% و I60%N70% بود. در سال دوم نیز بیشترین و کمترین عملکرد دانه (903 و 277 گرم در مترمربع) به‌ترتیب در تیمارهای I120%N100% و I60%N40% مشاهده شد.

Keywords

• تعرق
• فتوسنتز
• کم‌آبی
• هدایت روزنه‌ای