بوم شناسی کشاورزی (Dec 2023)

پیش‌بینی اثر تغییر اقلیم بر تناسب اراضی کشت کلزا (Brassica napus L.) در استان مازندران با استفاده از مدل‌های ریز مقیاس نماییSDSM و Lars-WG

  • محسن آب شناس,
  • بهنام کامکار,
  • افشین سلطانی,
  • حسین کاظمی

DOI
https://doi.org/10.22067/agry.2022.76858.1112
Journal volume & issue
Vol. 15, no. 4
pp. 843 – 862

Abstract

Read online

تغییرات اقلیمی در سال­های اخیر به‌دلیل افزایش هرچه بیشتر گازهای گلخانه­ای بیشتر از گذشته مشهود است. بنابراین، پیش­بینی بلندمدت متغیرهای اقلیمی جهت اطلاع از میزان تغییرات آن‌ها و در نظر گرفتن تمهیدات لازم به‌منظور تعدیل اثرات سوء ناشی از تغییرات اقلیمی بیش از قبل مورد توجه است. راهکار پیش­بینی تغییرات اقلیمی در مقیاس محلی استفاده از مدل­های ریز مقیاس نمایی است. مدل­هایی چون SDSM و Lars-WG مثال­هایی از این ریز مقیاس نماها می­باشند که در این مطالعه به آن پرداخته شده است. از آنجا که تغییر اقلیم شرایط کشت گیاه کلزا (Brassica napus L.) که یکی از گیاهان راهبردی و ارزشمند در ایران است را نیز دستخوش تغییر خواهد کرد، بنابراین انجام پژوهشی جهت مدیریت هرچه بهتر تولید این محصول در شرایط تغییر اقلیم، ضروری به نظر می­رسد. در این تحقیق، با استفاده از مدل­های پیش‏بینی دما و بارش و بهره­گیری از ابزارهایی چون سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرایند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی (AHP)به پهنه­بندی زراعی گیاه کلزا بر اساس شرایط پیش­بینی شده برای سال 2050 میلادی در استان مازندران پرداخته شده است. در این تحقیق از داده­های 37 ایستگاه­ هواشناسی و سینوپتیک استفاده شد و به تولید داده‌های اقلیمی (دماهای اصلی و بارش) در سه سناریوی RCP (2.6, 4.5, 8.5) پرداخته شد. مقایسه مدل­های پیش­بینی تغییر اقلیم نشان داد که مدل SDSM در پیش‏بینی دماهای اصلی موفق­تر بوده است، امّا برای پیش­بینی میزان بارش مدلLars-WG عملکرد بهتری داشت. خروجی نقشه تناسب اراضی نشان داد که تغییر متغیرهای اقلیمی در آینده موجب تغییر در تناسب اراضی زراعی خواهد شد. همچنین با اجرای سناریوی تغییر اقلیم، پراکندگی مکانی و مساحت طبقات مختلف کمی دچار تغییر شد، به‏گونه­ای که با اجرای سناریوی RCP 2.6 مساحت اراضی طبقه خیلی مناسب افزایش یافته و گسترش آن به‌سمت مرکز استان بوده است. در سناریو‌های RCP 8.5 و RCP 4.5 اراضی با طبقه تناسب خیلی مناسب وجود نخواهد داشت و به‌سمت طبقات با تناسب ضعیف سوق داده خواهند شد. به‌طور کلی، در سناریوی خوش­بینانه تناسب اراضی برای کشت کلزا شرایط بهتر و پهنه وسیع­تری خواهد یافت و در سناریوهای دیگر شرایط برای کشت کلزا در اراضی مازندران نسبت به زمان حال ضعیف‌تر خواهد شد و این کاهش کیفیت در اراضی غربی و جنوبی استان مشهودتر است. بنابراین، راهکارهایی چون استفاده از ارقام سازگارتر و تغییر در مدیریت زراعی در رویارویی با شرایط جدید در این مناطق باید مورد توجه قرار گیرد.

Keywords