Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Mar 2025)
A review on the factors affecting the change of values in the religious community
Abstract
امتیاز جامعه انسانی بر سایر جاندارانِ دارای زیست جمعی، در فرهنگی بودن آن است. هنجارهای فرهنگی به مثابة قواعد رفتار و با ابتنا بر ارزش‌های اجتماعی و دینی، سامان‌بخش رفتارهای جمعی‌اند که نتیجه تبعیت از آنها در جامعه، همنوایی اجتماعی است. پذیرش تغییرات در بخش فرهنگ مادی و ارزش‌های برخاسته از آن، غالباً با موافقت سریع عمومی همراه است؛ ولی پذیرش تغییرات در بخش فرهنگ معنوی با کندی و عدم همراهی عمومی مواجه می‌شود. دگرگونی در ارزش‌ها، موجب بروز تغییرات در رفتار افراد جامعه می‌شود. هدف در این مقاله، بررسی این مسأله است که برخی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در تغییر ارزش‌ها در جامعه دینی شناسایی شوند. روش پژوهش با استناد به منابع دینی و علمی، با رویکردی نظری تحلیلی دنبال شده است. مجموعه‌ای از عواملِ زمینه‌سازِ تغییرِ در ارزش‌ها، رویکرد افراد جامعه را در پایبندی به ارزش‌های اجتماعی و دینی تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارتند از: بازیچه‌شدن دین، برخورد گزینشی با ارزش‌ها و عناصر دینی، ناسازگاری میان عمل و ادعای مدعیان دینداری، عدم رعایت اصول رفتاری در دعوت به دین، ناتوانی در تأمین نیازمندی‌های ضروری عمومی در جامعه دینی و... .
