تاثیر اسید سالیسیلیک بر عملکرد پنبه و القای مقاومت علیه تنش‌ زیستی

Abstract

سابقه و هدف: تنش‌های زیستی عملکرد و اجزای عملکرد پنبه را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بیماری سوختگی برگی آلترناریایی ناشی از Alternaria alternata یکی از بیماری‌های برگی بسیار شایع پنبه (Gossypium spp.) می‌باشد که در اکثر مناطق کشت پنبه وجود دارد. مهار بیماری از طریق مقاومت ژنتیکی به ‌دلیل فقدان سطح مقاومت بالا در ارقام تجارتی قابل کنترل نیست. در دهه‌های اخیر موثر بودن نمک‌های تحریک‌کننده‌ مقاومت علیه بیمارگرهای گیاهی به عنوان روش دوستدار محیط زیست برای مهار بیماری‌های گیاهی مطرح شده است. از این رو، تاثیر اسید سالیسیلیک بر مهار بیماری، رشد گیاه و برخی از ویژگی‌های بیوشیمیایی دو رقم از پنبه (Gossypium hirsutum L.) شامل ساحل و گلستان تحت تنش بیمارگر A. alternata انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش با چهار سطح مختلف اسید سالیسیلیک (0، 5/0، 1 و 5 میلی‌مولار) به ‌صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی و با چهار تکرار در شرایط مزرعه طراحی شد. گیاهان پنبه 20 روزه توسط محلول اسید سالیسیلیک محلول‌-پاشی شدند و محلول‌پاشی دو مرتبه با فاصله 14 روز تکرار شد. تاثیر اسید سالیسیلیک بر تغییر صفات رشدی (ارتفاع بوته و تعداد شاخه زایا)، عملکرد و شاخص بیماری در دو رقم از پنبه شامل ساحل و گلستان ارزیابی گردید. هم‌چنین، تغییر میزان فنل کل، فعالیت پراکسیداز و میزان مالون‌دی‌آلدئید با استفاده از روش‌های مبتنی بر رنگ‌سنجی اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که جدایه A. alternate مورد استفاده در این بررسی روی رقم‌های پنبه بیماری‌زا بوده است. اگرچه، رقم‌ گلستان در مقابل بیماری لکه برگی آلترناریایی حساسیت بیشتری نسبت به رقم‌های دیگر ساحل داشته است. کاربرد اسید سالیسیلیک روی برگ عملکرد، شاخص بیماری، کل فنل، فعالیت پراکسیداز و میزان مالون‌دی‌آلدئید را به طور معنی‌داری تحت تاثیر قرار می‌داد. این ترکیب در غلظت 5 میلی‌مولار با افزایش معنی‌دار میزان ترکیب‌های فنلی و فعالیت پراکسیداز، کاهش مالون‌دی‌آلدئید، تنش اکسیداتیو را کاهش می‌داد که با کاهش شدت بیماری همراه بود. عملکرد و تنش اکسیداتیو در رقم ساحل به طور معنی‌داری بیشتر از رقم گلستان تحت تاثیر قرار می‌گرفت. ارتباط بین شاخص بیماری و عملکرد، هم‌چنین تجمع فنل، فعالیت پراکسیداز و میزان مالون‌دی‌آلدئید در برگ و شاخص بیماری در حضور غلظت‌های مختلف اسید سالیسیلیک به‌ صورت مدل‌های رگرسیونی به‌ دست آمد. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش، اسید سالیسیلیک با کاهش آلودگی به A. alternata و کاهش تنش اکسیداتیو، عملکرد مطلوبی را برای گیاهان پنبه فراهم می‌کند. اگرچه، موثر بودن آن بین دو رقم پنبه مورد بررسی متفاوت بوده است. از این رو، استفاده از اسید سالیسیلیک به‌عنوان یک رهیافت زیست‌فن‌آور می‌تواند برای بهبود مقاومت به بیماری لکه برگی آلترناریایی پیشنهاد شود.

Keywords

• ارقام پنبه
• اسید سالیسیلیک
• القای مقاومت
• لکه برگی alternaria