تجزیه‌وتحلیل عوامل مؤثر بر سلامت جنگل براساس رویکرد یکپارچۀ DEMATEL-ANP (DANP) در حوضۀ آبخیز ماسوله، استان گیلان

Abstract

مقدمه: شاخص‌های سلامت جنگل گسترۀ وسیعی از شاخص‌های فیزیکی محیط ‌زیستی مانند اندازه‌گیری‌های اقلیمی و اکولوژیکی و سوابق مربوط به اقدامات انسانی و شیوه‌های مدیریتی در بوم‌سازگان‌های جنگلی را در بر می‌گیرد. هدف این پژوهش، بررسی روابط مابین شاخص‌های سلامت جنگل در تیپ جنگلی راش آمیخته شامل تنوع گونه‌های درختی، شرایط تاج درخت، شرایط تنۀ درخت، خشک‌دار و زادآوری در سیمای سرزمین جنگلی در حوضۀ آبخیز ماسوله در استان گیلان است. مواد و روش‌ها: در ایـن پژوهش، چگونگی روابط شاخص‌های سلامت جنگل در منطقۀ پژوهش با استفاده از رویکرد ترکیبی DEMATEL-ANP (DANP) بررسی شده است. جمع‌آوری داده‌ها براساس دو پرسشنامۀ محقق‌ساخته انجام پذیرفت که روایی و پایایی آنها به‌ترتیب بـا روایی محتوایی و آزمـون مجدد بررسی شده است. در نهایت مطابق نظر خبرگان، مهم‌ترین شاخص‌های ورودی در روش DEMATEL و شاخص‌های خروجی در روش ANP رتبه‌بندی شدند. در این پژوهش از تعداد نمونۀ دوازده نفر از خبرگان استفاده شد. یافته‌ها: نتایج DEMATEL حاکی از اهمیت نقش شاخص زادآوری در وضعیت سلامت جنگل در منطقۀ پژوهش است و شاخص مذکور با بیشترین اثرپذیری شناسایی شده است. دو شاخص تنوع درختی و خشک‌دار نیز دارای اثرپذیری زیاد نسبت به دیگر شاخص‌های بررسی‌شده است. همچنین شاخص‌های تنوع درختی و شرایط تاج نیز با بیشترین اثرگذاری شناسایی شده‌اند .براساس نتایج رتبه‌بندی معیارها در ANP، معیار تنوع درختی در مقایسه با دیگر معیارها تأثیر مهم‌تری بر سلامت جنگل دارد. افزون‌بر این، نهال سالم، خشکیدگی تاج و خشک‌دار سرپا از مهم‌ترین زیرمعیارها در مقایسه با دیگر زیرمعیارها در منطقۀ پژوهش هستند. نتیجه‌گیری: این نتایج می‌تواند اثر مهمی در افزایش آگاهی دربارۀ عوامل مؤثر بر وضعیت سلامت جنگل‌ها و علل جنگل‌های ناسالم داشته باشد و نیز به سیاستگذاران کمک کند تا شناسایی اقدامات مناسب برای حفظ و بهبود سلامت جنگل و در نتیجه افزایش پایداری بوم‌سازگان‌های جنگلی را امکان‌پذیر کنند.

Keywords

• بوم‌سازگان
• پایداری
• پرسشنامه
• رویکرد یکپارچه
• شاخص سلامت جنگل