واکاوی گزاره‌های اعتقادی-کلامی قرآن‌ کریم دربارۀ سلامت محیط‌ زیست؛ مطالعۀ کیفی در نقد دیدگاه کیت توماس

Abstract

سابقه و هدف: برخی از نظریه‌پردازان علت اصلی ظهور بحران‌های محیط زیست را آموزه‌های ادیان می‌دانند. برای نمونه کیت توماس به بخشی از آیات قرآن کریم اشاره می‌کند و آن را موجب شکل‌گیری آسیب‌های مختلف زیست‌محیطی قلمداد می‌کند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی انتقادی دیدگاه کیت توماس بود. در این بررسی انتقادی تلاش شده است از گزاره‌های اعتقادی-کلامی با محوریت گزاره‌های قرآن کریم استفاده شود. روش کار: این مطالعۀ کیفی با رویکرد تحلیل محتوا در جهت نقد دیدگاه کیت توماس صورت گرفته است. در این مطالعه، داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های عمیق انفرادی با 18 نفر از خبرگان گردآوری شده است. در مرحلۀ نخست با هر یک از خبرگان که متخصص در این مسئله بودند مصاحبه‌ای انجام شد و پس از ثبت و تحلیل، نگارش تحقیق صورت گرفت. مؤلف مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌ است. یافته‌ها: یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که هر یک از خبرگان با توجه به مبانی کلامی قرآن کریم به بخشی از نقد کیت توماس پرداخته‌اند. به اعتقاد آنان کیت توماس نتوانسته است معانی دقیق و صحیح هر یک از «خلافت الهی در زمین»، «اشرفیت انسان در میان مخلوقات» و «مالکیت و آزادی انسان» را به نیکی درک کند. نتیجه‌گیری: با توجه به آنچه از آموزه‌های اعتقادی-کلامی قرآن کریم استفاده می‌شود، کیت توماس نتوانسته است به درک درستی از رابطۀ اسلام و محیط زیست دست یابد. رهنمون‌های مختلفی مانند «مسئولیت‌پذیری»، «عدالت‌ورزی»، «اراده و اختیار درست»، «ذی‌‌شعور بودن مخلوقات» و «وحدت وجود» در قرآن کریم وجود دارد که به‌کارگرفتن آنها موجب حفاظت و شکوفایی بیشتر محیط زیست می‌شود. با توجه به اینکه هیچ نوشتاری دربارۀ این مسئله مشاهده نشده، تحقیق حاضر دارای مسئله‌ای نو است.

Keywords

• دین؛ سلامت؛ محیط زیست