Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Jul 2023)
ARA NESİL DÖNEMİNDEN BİR KERBELÂ MERSİYESİ NEVHA-İ DİL
Abstract
Tekke şairi olarak gösterilen ve Ara Nesil şairleriyle aynı yıllarda eserler veren Ahmed Servet (1845-1895)’in Nevha-i Dil’i kaynaklarda basılmamış bir eser olarak gösterilmektedir. Ancak araştırmalar sonucunda söz konusu eserin 1893 (h. 1311) yılında Kitabçı Kasbar tarafından yayımlandığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sınırları dâhilinde metnin tamamı Latin harflerine aktarılarak çalışmaya eklenmiştir. Bununla birlikte metni bir bütün olarak ele almak ve Kerbelâ Mersiyeleri içerisindeki hususî yerini de saptamak gerekmektedir. Bu bağlamda ilk olarak bir tür olarak mersiyeyi ele almak ve yapısalcı bir düzlemde tanımlamak yerinde olur. Mersiyenin tür bağlamında sınıflandırılması ve Kerbelâ Mersiyesi’nin tür kavramı ışığında değerlendirilmesi Ahmed Servet’in eserinin anlamlandırılması ve açıklanması konusunda son derece önemlidir, çünkü bir tür olarak mersiye pek çok biçimi ve biçemi bünyesinde barındırabilir. Söz konusu biçim ve biçem kavramlarını metin bağlamında değerlendirmek için biçembilimin verilerinden yararlanmak gerekir, çünkü biçembilim, metin düzleminde anlatımın biçiminin anlaşılmasında ve anlamlandırılmasında önemli rol oynar. Biçembilimin özellikle önceleme koşutluk ve yineleme gibi kavramları biçem-anlam ilişkisi bağlamında içeriğin biçiminin anlaşılmasına olanak sağladığı gibi içeriğin işleyişinin ortaya konulmasına yardımcı olur. İçeriğin işleyişinde ise göstergebilimin kavramlarından hareket ederek metnin içeriğinin çözümlenmesi gerekir. Göstergebilimsel dörtgen ve anlatı izlencesinden yararlanarak Nevha-i Dil’in göndergeleri ve içeriğin biçimi açık bir şey ortaya konulabilir. Son olarak figüratif dil kullanımları bağlamında birtakım betisel ifadeleri (eğretileme, benzetme, çiftleme, vb.) ortaya koymak ve Kerbelâ Mersiyesi’nin derin yapısını anlamlandırmak gerekir. Bütün bunlardan hareketle bu çalışmada biçem-anlam bağıntısından hareketle biçembilimin kavramlarından yararlanılarak metnin biçemi ve biçem dahilinde tür ve türsel ilişki ortaya konulmuştur. İçeriğin işleyişinde ise içeriğin biçimi göstergebilimin verilerinden yararlanılarak belirlenmiş ve son olarak figüratif dil kullanımları ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.
