Varlık Mertebeleri Açısından Bâyezîd-i Rûmî’nin (öl. 922 / 1516’dan sonra) Sırr-ı Cânân adlı Mesnevîsi

Abstract

Çalışma, Halvetiliğin 16. yüzyıldaki tanınmış sîmalarından Bâyezîd-i Rûmî’nin Osmanlıca el yazması Sırr-ı Cânânisimli Mesnevîsi’nde varlık mertebeleri hakkındadır. Didaktik şiir türünün bir örneği olan Sırr-ı Cânân’ın makaleye konuolarak seçilmesinin nedeni, varlık kategorilerinin çeşitli semboller ve “Cihannüma” adındaki dairevî şekiller üzerindenanlatılmasıdır. Tasavvufta varlık ontolojisiyle ilgili teori İbnü’l-Arabî’ye (öl. 638/1240) aittir. 0, isimler ve varlık arasındamertebeli bir ilişki kurmuştur. Başta Sadreddîn Konevî (öl. 673/1274) olmak üzere kendinden sonra bu teoridenetkilenenler ise eşyayı, “hakikat” ve “mahiyet” olarak ikiye ayırıp sayısız genel varlık kategorisine atıfta bulunmuş vebunu beşli, altılı, yedili ve kırklı tasnifler şeklinde anlatmışlardır. Araştırmada Bâyezîd-i Rûmî’nin varlığı algılayış veanlatış biçimi, varlık mertebeleri tasnifinde gelenekten gelen temel yapıyı koruyup korumadığı, şayet değişiklik varsahangi noktalarda farklılaştığı eserdeki şekiller üzerinden tahlil edilecektir.

Keywords

• tasavvuf
• bâyezîd-i rûmî
• varlık
• vahdet-i vücûd
• varlık mertebeleri
• sırr-ı cânân