Anadolu’da Bahai Faaliyetlerinin Tarihsel Bir Yansıması: Emin Ali’nin “Bahâî Hareketi Hakkında İlmî Bir Tetebbu” Adlı Makalesi

Abstract

Bahailik, Şii gelenek içerisinde 19. asırda İran’da ortaya çıkan yeni bir dini harekettir. Adını “Tanrı övgüsü” anlamına gelen ve “Bahaullah” olarak bilinen kurucu şahsiyet Mirza Hüseyin Ali (ö. 1309/1892)’den almıştır. Bahailik, Bahaullah’ı peygamber, Allah’ın mazharı, bütün dinleri kemale ulaştıran bir dini yönelişin kurucusu olarak kabul ederler. Bâbîlik-Bahâîlik İran’da daha çok Şiî İslâm anlayışı merkezinde gelişmiştir. Bu hareketin arkaplanında İmâmiyye Şîası’nın tasavvufi bir yorumu niteliğindeki Şeyhîlik tarikatının yer aldığı da bilinmektedir. İçtihad Mecmûası Osmanlının son dönem matbuat aleminde yer alan dergilerle birlikte Türk kültür tarihinin önemli bir yerini işkal etmektedir. Bu dergiler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e geçiş sürecinin sosyal, siyasal ve kültürel hayatına yönelik büyük bir hazine barındırmaktadır. Biz bu çalışmamızda İctihad Mecmû’ası’nın 31 Kanunuevvel 1921 tarihli 40. Sayısında Emin Ali tarafından yazılmış bir makale üzerinden Bahailiği ve bu dini hareketin Anadolu’daki faaliyetlerini değerlendireceğiz. Süreli yayınlar bir dönemin kültürünü, sosyolojisini ve toplumsal olay ve olgularını anlayabilmek için oldukça önemli veriler sağlanan ürünlerdir. II. Meşrutiyetin ilanı ile birlikte bütün toplumsal sorunların çözümleneceğini ümit eden aydınlar ve siyasetçilerin şaşkınlıkları, taşkınlıkları, heyecanları ve polemikleri önemli ölçüde II. Meşrutiyetin süreli yayınlarında temayüz ettiği söylenebilir.