بررسی اثر سطوح مختلف کود فسفر و بیولوژیک بر پارامتر‌های فتوسنتزی و‍‍‍‍‍ عملکرد دانه گیاه ماش (.Vigna radiata L)

Abstract

چکیده: سابقه و هدف: ماش یک گونه‌ی مهم از خانواده لگوم‌ها است که دانه‌های آن سرشار از فسفر می‌باشد. کاربرد کود فسفر در گیاهان لگوم اثر مثبتی روی گره‌بندی ریشه دارد و از طریق افزایش سطح ریشه موجب افزایش تثبیت نیتروژن می‌شود، به طوری که کمبود فسفر به عنوان یکی از محدودیت‌های عمده برای تولید لگوم‌ها معرفی شده است. کود‌های زیستی توان بالایی برای افزایش کارایی فسفر کاربردی و در نهایت تحریک رشد گیاه دارند. بنابراین این پژوهش به منظور ارزیابی کود‌های زیستی در آزاد‌سازی فسفر نامحلول خاک و بررسی اثر باکتری‌های محرک رشد و قارچ مایکوریز بر رنگیزه‌های فتوسنتزی و عناصر غذایی در طول دوره رشد گیاه ماش انجام شد.مواد و روش‌ها: این آزمایش در سال زراعی 96 - 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر در این طرح، آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کود فسفر (سوپر فسفات تریپل) به عنوان فاکتور اول در سه سطح (عدم مصرف (شاهد)، مقدار مطلوب (150 کیلوگرم در هکتار) و 50 درصد بیشتر از حد مطلوب معادل با 225 کیلوگرم در هکتار)) بر اساس آزمون خاک مورد استفاده قرار گرفت. ترکیب‌های مختلف باکتری‌های محرک رشد و قارچ مایکوریز آربوسکولار در هشت سطح (عدم مصرف باکتری و قارچ (شاهد)، باکتری آزوسپیریلوم (Azospirillum lipoferum)، باکتری سودوموناس فلورسنس (Pseudomonas fluoresens)، قارچ (Glomus mosseae)، ترکیب آزوسپیریلوم و سودوموناس، آزوسپیریلوم و قارچ، سودوموناس فلورسنس و قارچ و ترکیب هر سه فاکتور) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شده در این آزمایش رنگیزه‌های فتوسنتزی شامل کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید، عدد کلروفیل‌متر (SPAD) (مرحله چهار برگی، گلدهی و پر شدن کامل غلاف)، درصد نیتروژن در اندام هوایی گیاه (مرحله رویشی و زایشی)، شاخص سطح برگ (مرحله گلدهی)، درصد پروتئین دانه و عملکرد دانه می‌باشد. تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از آزمایش با استفاده از نرم‌افزار SAS صورت گرفت. همچنین جهت انجام مقایسات میانگین از روش آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار(LSD) در سطح احتمال 5 درصد استفاده گردید.یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر کود شیمیایی فسفر و باکتری‌های محرک رشد و قارچ مایکوریز بر رنگیزه‌های فتوسنتزی شامل کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید، عدد کلروفیل‌متر (SPAD)، درصد پروتئین دانه، درصد نیتروژن در اندام هوایی گیاه، شاخص سطح برگ و عملکرد دانه معنی‌دار بود، اما اثر متقابل سطوح کود فسفر و باکتری‌های محرک رشد و قارچ مایکوریز بر هیچ کدام از صفات مورد مطالعه معنی‌دار نبود. نتایج نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید، SPAD، درصد پروتئین دانه و درصد نیتروژن اندام هوایی، در سطح 225 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به دست آمد و کاربرد باکتری‌های محرک رشد و قارچ مایکوریز منجر به افزایش میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، درصد پروتئین دانه، نیتروژن اندام هوایی و عملکرد دانه گیاه شد. نتیجه‌گیری: یافته‌های این مطالعه حاکی از افزایش رنگیزه‌های فتوسنتزی، پروتئین دانه، تجمع نیتروژن در اندام هوایی گیاه و شاخص سطح برگ با افزایش میزان فسفر کودی بود. همچنین اثر مطلوب تلفیق باکتری‌های محرک رشد گیاه و قارچ مایکوریز بر رنگیزه‌های فتوسنتزی و افزایش میزان پروتئین دانه و نیتروژن در مراحل مختلف رشد گیاه که در نهایت منجر به افزایش عملکرد دانه گیاه شد.

Keywords

• کلروفیل
• عدد کلروفیل‌متر (spad)
• پروتئین دانه
• آزوسپیریلوم لیپوفروم
• سودوموناس فلورسنس