Mâtürîdî Kelamcıların Mantık Görüşlerine Dair Bir Değerlendirme Ebû Mansûr El-Mâtürîdî, Şemseddîn Es-Semarkandî ve Molla Fenârî

Abstract

Mâtürîdîlik, İslam düşünce geleneğinde ana damarlardan birisidir ve diğer akımlara göre aklı öne çıkarması ile bilinmektedir. Bu gelenek, Hanefî-Mâtürîdî isimlendirmesiyle de bilinmektedir. Bu gelenekte fıkıh usulü çalışmalarına dair önemli eserler olsa da Eş’arî geleneğe kıyasladığımızda mantığa dair müstakil eserleri pek fazla göremiyoruz. Bunun nedeni Mâtürîdîlerin uzun felsefi ve kelami tartışmalara, Eş’arîler kadar yer vermemesi olabilir. Bunun yerine aynı tartışmaları fıkıh usulü eserlerinde yapmışlar ve bu yüzden de usul ilminde öne çıkmışlardır. Mâtürîdîler, "Ehl-i rey" düşüncesiyle hareket eden bir gelenekten gelmektedirler. "Ehl-i rey" düşüncesi, Mâtürîdî kelamcıların özellikle kelam ve fıkıh konusundaki çalışmalarının mantıksal zeminini oluşturmuştur. Mâtürîdî gelenekte yapılan mantık çalışmalarını ve onların özellikle kelam, fıkıh gibi ilimlerde kullanmış oldukları mantık yöntemlerini irdelemek, Mâtürîdî düşüncenin dayanmış olduğu mantıksal zemini görmek açısından önemlidir. Bu makalede, Mâtürîdî düşünceye yön veren Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, Şemseddîn es-Semarkandî ve Molla Fenârî'nin mantık ilmine dair düşünceleri; mantığın önemi, bilginin imkanı ve tanımı, bilginin kaynağı ve dini düşüncede kullanılan kıyas türleri bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır.