ارزیابی مکفی بودن بارش‌های مؤثر در زراعت دیم به‌منظور توسعه کشت غلات پاییزه در اراضی شهرستان‌های آق‌قلا، کلاله و گنبدکاووس (استان گلستان) با استفاده از تحلیل‌های مکانی GIS

Abstract

در استان گلستان با توجه به وجود دیم‌زارهای گسترده، مقدار و توزیع مکانی و زمانی بارش، از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطالعه، با استفاده از تحلیل‌های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی، تغییرات مکانی و زمانی و نیز کفایت متغیر­های بارش در محدوده اراضی کشاورزی شهرستان­های آق­قلا،­ کلاله و گنبدکاووس جهت توسعه زراعت دیم غلات پاییزه مورد ارزیابی قرار گرفت. این پژوهش در سال 1394 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا گردید. ابتدا نقشه­های موضوعی انواع متغیرهای بارش مؤثر در زراعت دیم شامل بارش سالانه، بارش پاییزه، بارش بهاره، بارش آبان ماه و بارش اردیبهشت ماه، با استفاده از روش­های متعدد درون­یابی مانند کریجینگ معمولی، وزن­دهی فاصله معکوس (IDW) و توابع پایه شعاعی (RBF) در محیط GIS نسخه 10 تهیه و طبقه­بندی شدند. از معیارهای میانگین مطلق خطا (MAE)، میانگین انحراف خطا (MBE) و خطای برآورد ((RMSE، جهت ارزیابی این روش­ها استفاده شد. در این پژوهش از داده­های 10 ایستگاه هم­دیدی و 77 ایستگاه باران­سنجی مستقر در استان گلستان استفاده گردید. نتایج نشان داد که روش کریجینگ با مدل کروی بهترین الگو برای تخمین بارش پاییزه و اردیبهشت ماه و هم­چنین روش توابع پایه شعاعی مدل چند ربعی، بهترین الگو برای تخمین بارش­های سالانه، بهاره و آبان ماه در اراضی کشاورزی شهرستان­های آق­قلا، ­کلاله و گنبدکاووس می­باشد. روش وزن‌دهی فاصله معکوس توان 1 و روش توابع پایه شعاعی مدل نواری کم ضخامت، نامناسب­ترین الگو جهت تخمین انواع بارش شناخته شد. نتایج توزیع مکانی بارش نشان داد از سمت شمال به جنوب مناطق موردمطالعه، بر میزان متغیرهای بارش افزوده می­شود. بر این اساس، برخی از مناطق شمالی شهرستان­های آق­قلا و گنبدکاووس ازنظر بارش بهاره و بارش اردیبهشت ماه جهت توسعه زراعت دیم دارای محدودیت می­باشند. درمجموع در بین سه شهرستان موردبررسی­، شهرستان کلاله بیش­ترین میزان و بهترین توزیع مکانی انواع متغیرهای بارش را جهت توسعه زراعت دیم دارا بود.

Keywords

• بارش، سامانه اطلاعات جغرافیایی
• کریجینگ
• نیم تغییرنما
• وزن دهی فاصله معکوس