پیامدهای تقلب علمی پژوهشگران ایرانی در پایگاه‌های علمی بین‌المللی: تحلیل یک مطالعه کیفی

Abstract

پژوهش، مطالعه‌ای نظام‌‌مند است که به منظور رفع نیازهای علمی و فناوری کشور و تولید ثروت انجام می‌شود. تقلب علمی برخی پژوهشگران ایرانی طی سال‌های اخیر اما این اصل را زیر سؤال برده است. مقاله حاضر با هدف شناسایی پیامدهای بروز تقلب علمی پژوهشگران ایرانی در پایگاه‌های علمی بین‌المللی با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوا انجام شده است. داده‌های پژوهش از طریق مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با 22 نفر از پژوهشگران برتر، خبرگان و سیاست‌گذاران پژوهش کشور در سال‌های 1397 و 1398 به روش نمونه‌گیری هدفمند و به روش گلوله برفی جمع‌آوری شد. یافته‌ها نشان داد که کاهش حمایت اجتماعی از علم، تنزل جایگاه علمی بین‌المللی ایران و کم‌رنگ شدن اهمیت آموزش از پیامدهای منفی و تغییر نگرش سیاست‌گذاران به تخلف پژوهشی، بازبینی نظام پذیرش دانشجو، اصلاح آئین‌نامه ارتقاء اعضاء هیأت‌علمی و همچنین آموزش مصادیق تخلف پژوهشی و جایگاه قانونی آن از پیامدهای مورد انتظار افشای این پدیده است. بنابراین محتمل است که با بررسی علل و شرایط زمینه‌ای و محیطی بروز تقلب علمی و شناسایی راهبردهای اصولی مقابله با آن، بتوان از تقلب علمی که منجر به پیامدهای منفی مورد اشاره می‌شود پیشگیری کرد.

Keywords

• تقلب علمی
• پژوهش
• اخلاق پژوهش
• تحلیل محتوا