Klio (Sep 2020)
Magia ochronna przeciw czarownicom, złemu urokowi oraz inne środki apotropaiczne w świetle znalezisk archeologicznych w Europie
Abstract
Prezentowany artykuł omawia znaleziska archeologiczne pochodzące z Europy, które interpretuje się jako depozyty mające chronić przed szkodliwym działaniem czarownic lub innych osób i mocy. Autor omawia kolejno kwestię ofiar zakładzinowych i znalezisk zbliżonego rodzaju. Znalazły się w nim przedmioty wykonane z ołowiu, na których umieszczono inskrypcje mieszane składające się z zaklęć i modlitw, a także znaków magicznych. Zwyczaj ten w okresie średniowiecznym był rozpowszechniony w Skandynawii i w rejonie północnych Niemiec. Jego korzenie sięgają starożytności. W miejscowości Kyritz w Brandenburgii odnaleziono naczynie, w którego wnętrzu złożone zostały taśmy ołowiane z podobnymi inskrypcjami. Odkrycia tego typu przedmiotu z XII w. dokonano również przy grodzisku Dřevíče w Czechach w 2014 r. Natomiast w Stralsundzie odkopano figurkę antropomorficzną z wyrytymi na powierzchni podobnymi znakami i zaklęciami. Autor omawia również zabytki znajdujące się w budynkach, m.in. kartki zapisane zaklęciami ochronnymi ukrywane w wywierconych w belkach otworach. Wiele takich znalezisk jest znanych z terenów Niemiec, ale też Francji, Luksemburga czy USA. Kolejna część została poświęcona zjawisku zakopywania tzw. butli czarownic – naczyń zawierających przedmioty żelazne, włosy, paznokcie i ludzką urynę. Ukrywano je z intencją uleczenia choroby i ukarania winnej jej powstania osoby – w tym przypadku wierzono, że była nią czarownica. Liczne butle z taką zawartością pochodzą z terenów Anglii. Kilka odnaleziono również w USA. W ostatniej części znalazły się informacje dotyczące chowania łożysk poporodowych w naczyniach. Naczynia z taką zawartością ukrywano w piwnicach budynków lub pod podłogami pomieszczeń gospodarczych. Niektóre z naczyń miały wymalowane znaki ochronne lub inicjały matek. Wiele z nich odkopano w Niemczech. W ostatnim czasie odkryto je także w Polsce. W Lubaniu natrafiono łącznie na ok. 100 naczyń w 20 różnie lokalizowanych piwnicach budynków. Uważa się, że pierwotnie także w nich deponowano łożyska. Artykuł skupia się na znaleziskach, których związek z dawnymi wierzeniami magicznymi rysuje się wyraźnie.
Keywords
