برهمکنش باکتری ریزوبیوم، قارچ مایکوریزا و محلول دودآب بر صفات ریشه و خصوصیات اگروفیزیولوژیک نخود

Abstract

سابقه و هدف: تغذیه گیاهان زراعی بویژه محصولات کشت شده به‌صورت دیم یکی از مهمترین برنامه‌های مدیریتی در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات زراعی است؛ به‌طوری که روش تغذیه گیاه همراه با کاهش هزینه‌های تولید و حفظ محیط زیست و در راستای اجرای کشاورزی پایدار باشد. براین اساس به‌منظور بررسی برهمکنش دودآب، قارچ مایکوریزا و باکتری ریزوبیوم بر صفات ریشه و خصوصیات اگروفیزیولوژیک نخود، آزمایشی در سال زراعی 1400-1399 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد.مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد آزمایش شامل چهار سطح دودآب و نوع کاربرد (یک لیتر در هکتار بصورت محلول پاشی، 2 و 4 لیتر در هکتار بصورت خاک کاربرد و شاهد) به‌عنوان عامل ‌اصلی و سه ترکیب میکروارگانیسم شامل ریزوبیوم (1750 گرم نخود + 100 سی‌سی مزوریزوبیوم سیسری) ، مایکوریزا (1750 گرم نخود + 100 سی‌سی آب + 60 گرم مایکوریز آربوسکولار+ 5 گرم شکر)، ریزوبیوم و مایکوریزا (1750 گرم نخود + 100 سی‌سی ریزوبیوم + 60 گرم مایکوریزا) به همراه شاهد به ‌عنوان عامل ‌فرعی در نظرگرفته ‌شد.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر دودآب بر صفات تعداد گرهک، قطر ریشه، آنزیم کاتالاز و قند محلول برگ معنی‌دار شد. اثر کود بیولوژیک بر صفات تعداد گرهک، طول ریشه، قطر ریشه، وزن خشک ریشه، قند محلول برگ، محتوی نسبی آب برگ (RWC)، آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز معنی‌دار شد. اثر متقابل دودآب در کود بیولوژیک بر صفت کلروفیل کل و کارتنوئید معنی‌دار گردید. محلول‌پاشی دودآب با غلظت یک لیتر در هکتار در دو مرحله رویشی و پیش از گلدهی از نظر آنزیم کاتالاز (189/76 میکروگرم در میلی‌گرم محلول پروتئین)، کلروفیل کل (29/167میلی‌گرم بر گرم) و کارتنوئید (9/3 میلی‌گرم بر گرم) از خود برتری نشان داد. کاربرد خاکی دودآب با غلظت 4 لیتر در هکتار از نظر قطر ریشه (9/4 میلی‌متر) و قند محلول برگ (35/395 میلی‌گرم بر گرم وزن نمونه گیاهی) بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داد. کاربرد توام ریزوبیوم و مایکوریزا از نظر طول ریشه (4/20 سانتی‌متر)، و تلقیح ریزوبیوم به تنهایی از نظر تعداد گرهک ریشه (31 گرهک) و قطر ریشه (9/4 میلی‌متر) و تلقیح مایکوریزا به تنهایی از نظر صفت وزن خشک ریشه (1/2 گرم) و محتوی نسبی آب برگ (67/1 %) بیشترین مقادیر را به خود اختصاص دادند.نتیجه‌گیری: به‌طورکلی، محلول‌پاشی دودآب با غلظت یک لیتر در هکتار در دو مرحله و تلقیح بذر با ریزوبیوم و مایکوریزا می‌تواند موجب بهبود خصوصیات اگروفیزیولوژیک نخود در شرایط دیم شود.

Keywords

• نخود
• دودآب
• ریزوبیوم
• مایکوریزا
• محتوی نسبی آب برگ