Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Dec 1999)
EMEVİ DEVLETİNİN YIKILIŞ NEDENLERİ ÜZERİNE BAZI MÜLAHAZALAR
Abstract
Hz.Muhammed’in kurduğu devletin temelini Araplar oluşturmaktaydı ve devletin kurulduğu bölgede pek az gayri müslim bulunmaktaydı. Hulefâ-i Râşidîn döneminde yapılan fetihlerle Suriye, Mısır, Irak ve İran gibi bir çok ülke İslam topraklarına katıldı. Emevîler döneminde ise, fetih hareketleri daha da genişleyerek devletin sınırları Endülüs’ten Orta Asya içlerine kadar uzandı. Araplar fethettikleri bölgelerde, fethettikleri ülkelerin sakinlerine, İslam'ın öngördüğü cizye ödemek şartıyla kendi dinlerinde bağlı kalmaları hakkı tanıyordu. Ancak Emevîler dönemine kadar uygulanan bu imtiyaz, Emevîlerde farklı boyutlarda gelişti. Emevîler, İslam’ın öngördüğü devlet anlayışı yerine, Arap asil sınıfına dayalı bir hükümdarlık oluşturdu. Zamanla devlet içerisinde imtiyazlı bir sınıf halini alan Emevîler, bir takım vergilerden muaf tutulur hale geldiler. Divana kaydedilen askerlerin çoğunluğu, Araplardan meydana gelirken, İslam'ı kabul eden ancak Arap olmayan Mevâlî ise, ikinci sınıf vatandaş muamelesi görüyordu. Müslüman olmalarına rağmen, devletin gelirlerinin arttırılması için kendilerinden her türlü vergi, hatta gayri müslimlerden alınan cizye dahi alınmaktaydı.
