تاثیر ‌‌نانواکسید مولیبدن بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک و زراعی کلزای پاییزه تحت تنش کم‌آبی

Abstract

سابقه و هدف: تنش کم‌آبی یکی از رایج‌ترین تنش‌های غیر‌زیستی است که رشد و نمو و عملکرد گیاهان زراعی مانند کلزا را کاهش می‌دهد. استفاده از ریز‌مغذی‌ها در گیاهان دانه روغنی‌، به‌عنوان یکی از راهکارهای بسیار مفید و کارآمد در شرایط تنش خشکی است که ضمن افزایش عملکرد دانه‌، به افزایش تحمل گیاه منجر می‌شود. برهمین اساس، این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربرد برگی نانواکسید مولیبدن بر برخی از صفات فیزیولوژیک و زراعی کلزای پاییزه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل انجام گرفت.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تأثیر ‌‌محلول‌پاشی نانواکسید مولیبدن بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکردی کلزا تحت تنش خشکی انتهای فصل، این آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 98-1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. تیمارهای مورد مطالعه شامل آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله گلدهی) به‌عنوان کرت اصلی و محلول‌پاشی با نانواکسید مولیبدن (عدم‌محلول‌پاشی (صفر)، محلول‌پاشی با غلظت 25 و 50 میلی‌گرم در لیتر) به‌عنوان کرت فرعی بودند. صفات اندازه‌گیری شده شامل شاخص سبزینگی، محتوای نسبی آب برگ، میزان هدایت الکتریکی مواد نشت‌یافته از برگ‌ها و میزان مالون‌دی‌آلدهید، ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار‌دانه، عملکرد دانه و درصد و عملکرد روغن بودند.یافته‌ها: نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی در مرحله گلدهی موجب کاهش معنی‌دار شاخص سبزینگی و محتوای نسبی آب برگ و افزایش میزان نشت الکترولیت‌ها و مالون‌دی‌آلدهید در بوته‌های کلزا گردید که در نهایت موجب کاهش معنی‌دار عملکرد و اجزای عملکرد کلزای پاییزه شد. انجام محلول‌پاشی بوته‌های کلزا با غلظت‌های 25 و 50 میلی‌گرم در لیتر نانواکسید مولیبدن در شرایط تنش خشکی موجب بهبود شاخص سبزینگی و محتوای نسبی آب برگ و کاهش پراکسیداسیون لیپیدی غشا، عملکرد و اجزای عملکرد کلزای پاییزه در مقایسه با تیمار شاهد گردید. کاربرد 25 میلی‌گرم در لیتر نانواکسید مولیبدن در شرایط تنش خشکی انتهای فصل سبب افزایش 6/31 درصدی تعداد خورجین در بوته، 09/10 درصدی وزن هزار‌دانه، 37/28 درصدی عملکرد دانه و 71/27 درصدی عملکرد روغن دانه‌ در مقایسه با تیمار عدم‌محلول‌پاشی گردید. در شرایط آبیاری کامل بیش‌ترین ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی و تعداد خورجین در بوته با کاربرد 25 میلی‌گرم در لیتر نانواکسید مولیبدن به‌دست آمد. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که قطع آبیاری در مرحله گلدهی تأثیر منفی بر رشد و عملکرد کلزای پاییزه داشت. محلول‌پاشی بوته‌های کلزا با نانواکسید مولیبدن در شرایط مساعد و نامساعد محیطی، تأثیر مثبت و معنی‌داری بر صفات فیزیولوژیک و زراعی اندازه‌گیری شده در کلزا داشت. این امر باعث بهبود عملکرد دانه و عملکرد روغن دانه و کاهش اثرات منفی ناشی از تنش کم‌آبی گردید. در بین تیمارهای محلول‌پاشی، بیش‌ترین افزایش در صفات فیزیولوژیک و عملکردی کلزا در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی در تیمار کاربرد 25 میلی‌گرم در لیتر نانواکسید مولیبدن به‌دست آمد. بنابراین، محلول‌پاشی بوته‌های کلزا با غلظت 25 میلی‌گرم در لیتر نانواکسید مولیبدن برای کاهش اثرات مخرب تنش خشکی و بهبود عملکرد دانه و روغن پیشنهاد می‌شود.

Keywords

• دانه‌‌های روغنی
• عملکرد روغن
• عناصر ریزمغذی
• کاربرد برگی