Psychiatria i Psychologia Kliniczna (Jun 2011)
Zastosowanie psychoterapii poznawczo-behawioralnej zespołu obsesyjno-kompulsyjnego u dzieci i młodzieży. Prowadzenie psychoterapii poza gabinetem
Abstract
Badania epidemiologiczne wskazują, że najprawdopodobniej 0,5% dzieci i młodzieży cierpi z powodu zespołu obsesyjno-kompulsyjnego (OCD), z kolei wśród dorosłych około połowy pacjentów podaje, że objawy OCD towarzyszą im od dzieciństwa. W przypadku leczenia OCD terapia poznawczo-behawioralna jest uważana za leczenie z wyboru, którego skuteczność potwierdziło wiele badań. Jedną z podstawowych behawioralnych procedur leczenia OCD jest ekspozycja na bodziec wywołujący myśl natrętną wraz z powstrzymaniem reakcji (E/PR). W leczeniu OCD u dzieci i młodzieży stosowanie wyłącznie tej metody często okazuje się niewystarczające, aby praca terapeutyczna zakończyła się sukcesem. Doświadczenie kliniczne pokazuje, że z jednej strony przymus wykonywania kompulsji jest dla dzieci czy nastolatków niezwykle uciążliwy i stresujący, z drugiej zaś objawy OCD często wpisują się w ich społeczne, szkolne i rodzinne funkcjonowanie, stając się ważnym elementem funkcjonowania całej rodziny, a niektóre czynniki rodzinne mogą wiązać się z ujawnieniem lub podtrzymywaniem objawów OCD. W niniejszym artykule przedstawiamy, jak wpisywanie się objawów OCD w system rodzinny może w różny sposób wpływać na obraz kliniczny zaburzenia i zmuszać do modyfikacji standardowej terapii behawioralnej OCD. W opisywanych w artykule przypadkach taki sposób prowadzenia terapii okazywał się nieskuteczny i wymagał zaangażowania się psychoterapeutów w sesje w naturalnym środowisku pacjenta. W wyniku sesji w domu pacjentów mogliśmy zauważyć i zmodyfikować te działania (zarówno rodziców, jak i dzieci), które podtrzymywały objawy. Przykładowe działania to: wyręczanie pacjenta w wykonywaniu czynności, przy których mogą pojawić się objawy; pomoc w unikaniu sytuacji, w których mogą pojawiać się objawy; wspierający utrzymywanie się objawów stosunek rodziców do choroby. Często stosowane przez rodziców wyręczanie w wykonywaniu czynności, przy których mogą pojawić się natręctwa, przynosiło pacjentowi wtórne korzyści z choroby. Sesje in vivo pozwalały odpowiedzieć na pytanie, co jest powodem utrzymywania się objawów (np. trudna sytuacja rodzinna pacjenta, choroba jako ucieczka). W artykule opisujemy szczegółowo kilka przypadków zastosowania terapii behawioralnej poza gabinetem, w których dzięki zaobserwowanym wnioskom i wprowadzonym modyfikacjom terapia mogła zakończyć się sukcesem.
