ارزیابی استفاده از آب‌های نامتعارف بر رواناب و رسوب حوضه تجن با استفاده از مدل SWAT

Abstract

هدف از مطالعه حاضر ارزیابی اعمال سناریوهای استفاده از آب‌های نامتعارف بر مقدار رواناب و رسوب در شش ایستگاه‌ ‏‏(شامل ایستگاه‌های کردخیل، گرم‌رود، ورند، واستان، پرویج‌آباد و علی‌‍آباد) در حوضه آبریز تجن طی سال‌های 2000 تا 2017 با ‏استفاده از مدل ‏SWAT‏ می‌باشد. واسنجی و صحت‌سنجی مدل با استفاده از داده‌های سال‌های 2003 تا 2012 و 2013 تا 2017 ‏انجام و سپس به ارزیابی سناریوهای تخصیص 30 درصد از پساب موجود برای کشاورزی (سناریوی یک)، تخصیص 30 درصد از ‏آب‌های نامتعارف برای تغذیه آبخوان‌ها در شرایط اعمال سناریوی یک (سناریوی دو) و کاهش 20 درصد برداشت از منابع آب ‏زیرزمینی برای آبیاری و استفاده از منابع آب نامتعارف به‌عنوان منابع جایگزین برای تأمین نیاز زیست‌محیطی (سناریوی سه) ‏می‌باشد. ارزیابی کارایی مدل با استفاده از ضرایب ‏R2‎‏ و ‏NSE‏ نشان‌دهنده عملکرد مناسب مدل در شبیه‌سازی این دو پارامتر ‏می‌باشد. نتایج حاکی از آن است که اعمال سناریوی یک بر میزان رواناب و رسوب حوضه تأثیر نداشته، اما با اعمال سناریوی دو ‏میزان رواناب و رسوب به‌ترتیب 4/13 و 1/9 درصد کاهش یافته است. اعمال سناریوی سه نیز موجب کاهش 1/8 درصدی ‏رواناب و 8/8 درصدی رسوب حوضه می‌شود. براساس سناریوی سه باید 10 تا 20 درصد دبی سالانه برای شش‌ماهه دوم و 30 ‏تا 40 درصد میانگین دبی سالانه برای شش‌ماهه اول سال به‌منظور تأمین نیاز زیست‌محیطی در نظر گرفته شود. نتایج به‌دست‌آمده ‏از پژوهش حاضر نشان می‌دهد که استفاده از آب‌های نامتعارف علاوه بر رفع کمبود آب مشکلات ناشی از جاری‌شدن رواناب و ‏ته‌نشینی رسوبات را نیز کاهش می‌دهد.

Keywords

• آب‌ برگشتی
• آب زیرزمینی
• بحران آب
• پساب
• شبیه‌سازی