Va‘d-Vaîd Konusunda Mâtürîdî’nin Mu‘tezile’ye Yönelttiği Eleştiriler

Abstract

İtikadî mezhepler arasında tartışılan va‘d-vaîd konusu temelde büyük günah problemiyle ilgili önemli bir konudur. Büyük günah sorunu çerçevesinde iman-amel ilişkisi bağlamında ele alınan bu önemli konu, ortaya çıkan fırkaların iman tanımlarına bağlı olarak şekillenmiştir. Va‘d ve vaîd ayetleri, kapsamı açısından ele alınarak umum veya husus ifade edip etmediği, ilâhî va‘d ve vaîdin değişip değişmeyeceği gibi soruların cevapları aranmıştır. Başlangıçta Mürcie ile Mu‘tezile arasında meydana gelen tartışmalar daha sonraki süreçte Mâtürîdîler’le Mu‘tezile kelâmcıları arasında önemli tartışma konularından birisi olmuştur. İmam Mâtürîdî, konu hakkında Hâricîler ve Mu‘tezile’ye ortak eleştiriler getirmekle birlikte daha ziyade Mu‘tezilî düşünceyi eleştirmektedir. Mu‘tezile, bu ilkeyi ilâhî adaletin bir gereği olarak mü’minleri ödüllendirip isyankârları cezalandırmanın Allah’a vacip olduğu düşüncesi üzerinden ele almaktadır. Onlara göre tövbe edilmeyen büyük günah ebedî olarak cehennemde kalmayı gerektirdiği için o kişiye şefaat edilmesi de mümkün değildir. Ancak Mâtürîdî, sürekli bir tasdik hali olan imanın ebedî cezaya engel olduğunu vurgulayarak adalet noktasında böyle bir iddianın geçerli olmayacağını savunmaktadır. Bu makalede Mâtürîdî’nin eleştirileri, konuyla doğrudan ilişkili olan ilâhî adalet, büyük günah ve şefaat açısından ele alınmıştır.

Keywords

• mu‘tazilah
• māturīdī
• al-wa‘d and al-wa‘īd
• justice
• grave sin
• intercession (shafā‘ah)
• va’d-vaîd
• mu‘tezile
• mâturîdî
• adalet
• büyük günah
• şefaat