مروری بر معرفی کیتوزان و روش‌های مختلف کواترنایزاسیون آن

Abstract

کیتین از فراوان‌ترین بیوپلیمر بعد از سلولز می‌باشد که در دیواره سلولی قارچ، کوتیکول حشرات و در اسکلت بیرونی سخت پوستانی از جمله خرچنگ و میگو وجود دارد. از د‌استیله کردن کیتین، کیتوزان حاصل می‌شود که ویژگی‌های آن به شدت به درجه استیل‌زدایی و وزن مولکولی آن بستگی دارد. در واقع می‌توان گفت کیتوزان به عنوان فراوان‌ترین آمینو پلی‌ساکارید در طبیعت است که بعنوان ترکیبی غیر‌سمی نیز شناخته می‌شود. کیتوزان به دلیل خواص منحصر به فردش از جمله زیست سازگاری، زیست تخریب‌پذیری، فعالیت ضدباکتریایی و غیره بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اما بدلیل پایین بودن میزان حلالیت آن درpH های فیزیولوژیک امکان بهره‌مندی از بسیاری از خواص آن وجود ندارد. از همین‌رو تلاش‌های بسیاری برای تولید مشتقاتی از آن که قابلیت حلالیت در چنین شرایطی را داشته باشند، صورت گرفته است. یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش حلالیت کیتوزان، اصلاح شیمیایی آن است که با تکنیک موسوم به کواترنایز کردن انجام می‌شود. در این روش یک عامل اصلاحگر با برقراری یک پیوند کووالانسی با کربن شمارة دو کیتوزان (C2) باعث افزایش قابلیت انحلال‌پذیری آن در آب و درpH های فیزیولوژیک می‌شود. در این مقاله، ضمن معرفی مجدد ویژگی‌های منحصر به فرد کیتوزان، روش‌های مختلف تهیه کیتوزان کواترنایز شده با استفاده از برخی از ترکیبات شیمیایی رایج نظیرGTMAC، EPTMAC،CH3I ،DMS مورد بررسی قرار گرفته و خصوصیات و کاربردهای کیتوزان کواترنایز شدة تولیدی تشریح خواهد شد.

Keywords

• کیتین
• کیتوزان
• کواترنایزاسیون
• اسکلت سخت‌پوستان
• اصلاح شیمیایی