هنر اسلامی (May 2023)
استعاره های مفهومی در حوزه عرفان و هنر با تاکید بر ترکیبات گروه اسمی و عناصر نمادین
Abstract
زبان عرفانی همواره از مفاهیم انتزاعی سخن می‌گوید و بدین‌جهت برای قابل‌درک شدن، پیوسته از استعاره‌های مفهومی که خود زنجیروار به‌هم‌پیوسته‌اند، بهره می‌گیرد. کاربرد استعاره‌های مفهومی در هر هنر و متنی، نشان از بینش گوینده و تجربۀ زیستۀ است که او دارد. تجربه‌های زیستۀ عارف که از برخورد با امور غیبی به‌دست می‌آید، به کمک زبان رمزی و استعاری، در انتقال مفاهیم به‌کار گرفته می‌شوند. در ترکیبات زبان عرفانی، بدون استفاده از استعارهای مفهومی، درک مفاهیم عرفانی آسان نخواهد بود. این پژوهش در چارچوب زبانشناسی شناختی و با تکیه‌بر نظریۀ استعارۀ مفهومی، به معرفی برخی ترکیبات نو در عرفان پرداخته است. برای انجام این پژوهش، از سه فرهنگ دهخدا، سخن و عرفان، تعدادی از واژه‌های ترکیبی که به فارسی امروز نزدیک هستند، انتخاب و بررسی‌شده‌اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و کتابخانه‌ای است. آنچه از دستاوردهای این پژوهش حاصل گردید بیانگر این امر است که استعارۀ ساختاری پربسامدترین نوع استعاره مفهومی در اصطلاحات عرفانی است و عارفان تمایل بیشتری به کاربرد معانی استعاری برای تولید و درک اسم‌های مرکب در حوزه عرفان دارند. استعاره توانمندترین ابزار زبانی در بیان شناخت عارفانه از هستی است که برای بیان معانی پیچیده، مبهم، عمیق و گاه ناگفتنی به‌کار گرفته می‌شود. در هنر اسلامی نیز نمادپردازی و کاربرد استعاره‌های مفهومی جایگاه مهمی دارد.اهداف پژوهش:تعیین فرایندهای شناختی دخیل در شکل‌گیری اسم‌های مرکب زبان فارسی (استعاره) در حوزه عرفان هنر.مشخص کردن میزان خلاقیت فرایند ترکیب باتوجه‌به چارچوب نظری بنسز.سؤالات پژوهش:فرایندهای شناختی دخیل در شکل‌گیری اسم‌های مرکب زبان فارسی (استعاره) در حوزه عرفان و هنر اسلامی کدام‌اند؟میزان خلاقیت فرایند ترکیب باتوجه‌به چارچوب نظری بنسز چگونه است؟
Keywords
