تبیین و مقایسه پیش‎فرض‎های جهان‎بینی در رویکرد‎های اسلا‎می و غربی: کاربرد در سازمان و مدیریت

Abstract

جهان‎بینی و یا به عبارتی نوع برداشت، دریافت و احساس درباره هستی و محیط پیرامون خود، در رویکرد اسلام و غرب تفاوت‎های بنیادی دارد که بر رسالت سازمان‎ها در دو رویکرد تفاوت‎هایی‎ایجاد می‎کند. لذا هدف‎این مطالعه تبیین و مقایسه پیش‎فرض‎های جهان‎بینی در رویکرد‎ اسلا‎می و رویکردهای رایج غربی و کاربرد آن در سازمان و مدیریت است. در ‎این راستا ابتدا ‎جهان‎بینی اسلا‎می با ‎جهان‎بینی غربی براساس مفروضات معرفت‎شناسی، هستی‎شناسی، انسان‎شناسی، روش‎شناسی و ارزش‎شناسی مقایسه شده و سپس کاربرد آن در سازمان و مدیریت بیان گردیده و در نهایت نتیجه‎گیری انجام شده است. برای دست‎یابی به ‎این هدف از روش تبیینی−تحلیلی و ابزار گرد‎آوری داده‎ها از نوع اسنادی استفاده شده است. براساس تتبعات صورت گرفته و مقایسه‎های انجام شده مشخص شد که جهان‎بینی اسلا‎می و غربی در این پیش‎فرض‎‎ها تفاوت‎‎های ریشه‎ای دارند و همین تفاوت‎‎هاست که باعث شده نگاه‎‎ها به ‎جهان و محیط پیرامون و در نهایت نوع نگاه به سازمان و مدیریت متفاوت باشد. براساس نتایج در جهان‎بینی غربی انسان موجودی مادی است و در رابطه با انسان‎های دیگر معنا می‎شود؛ ولی در رویکرد اسلامی انسان موجودی چند بعدی است که هویتش را از خدا به‎دست می‎آورد. علی‎رغم معرفت‎شناسی‎‎های رایج در غرب، رویکرد اسلامی مبتنی بر رویکرد عقل‎گرایی خلاقانه است. در هستی‎شناسی رویکرد غربی متفاوت به هستی و جهان می‎نگرند؛ ولی در رویکرد اسلام خالق تمام جهان و هستی خداست. در رویکرد اسلامی تکثرگرایی روش‎شناختی وجود دارد و در بحث ارزش‎شناسی بحث نیت مطرح می‎شود. بر این اساس مدل مدیریت اسلامی تنها براساس جهان‎بینی اسلامی می‎تواند امکان‎پذیر شود و تناقض در نوع جهان‎بینی و نحوه مدیریت می‎تواند پیامدهای نامناسبی برای سازمان داشته باشد.

Keywords

• جهان‎بینی
• سازمان
• مدیریت
• رویکرد اسلامی
• رویکرد غربی