Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Dec 2021)
Abdüssamed, Husarî, Minşâvî ve Mustafa İsmâil’in Murattel ve Mücevved Tilavetlerinin Karşılaştırmalı Zamansal Analizi
Abstract
Kur’an tilaveti konusunda Mısırlı okuyucuların çok önemli bir yerinin olduğu Müslümanlarca kabul edilmektedir. Hatta Kur’an tilaveti üzerine araştırmalarda bulunan Müslüman olmayan bilim insanlarının çalışmalarında devamlı olarak Mısır örneklemini seçtikleri görülmektedir. Türkiye’de hız yönüyle tahkik, tedvir ve hadr olarak üç ayrı okuyuş biçiminde gerçekleştirilen Kur’an tilavetleri, Mısır’da geleneksel olarak iki okuyuş biçiminde gerçekleştirilir. Bunlar murattel ve mücevved okuyuş biçimleridir. Murattel okuyuş, melodik sadeliği, dar ifade alanı ve nispeten hızlı karakteri ile belirginlik kazanır. Mücevved okuyuş ise hız yönünden daha ağır bir karakterde olması sebebiyle zengin ve ağdalı bir müziksel icra alanına yer açar. Bunun yanı sıra hem cümlelerin hem de duraklamaların daha uzun tutulduğu görülür. Melizmatik melodilere yer verilir. Bu okuyuş biçimlerinin hız tasnifi itibariyle daha önce karşılaştırmalı olarak herhangi bir araştırmaya konu olmadıkları görülmektedir. Bu araştırmada Abdüssamed, Husarî, Minşâvî ve Mustafa İsmail gibi okuyucuların murattel ve mücevved okuyuşları zamansal açıdan incelenecektir. Bu araştırmanın da dahil olduğu bir dizi araştırma sürecinin sonunda, Türk (İstanbul) ya da Arap (Kahire) tavrı gibi kullanımlarda sıklıkla karşımıza çıkan tavır kavramının etrafının daha net bir şekilde çizilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmalarımızın bir dizi olarak planlanmasının sebebi, çalışmaların oldukça hacimli olmasıdır. Sürecin bundan sonraki aşamasını oluşturan, Kahire ve İstanbul tavrını temsil ettiği düşünülen okuyucuların okuyuşlarında görülen metro-ritmik özelliklerin karşılaştırmalı olarak ele alınacağı araştırma ile bu dizinin tamamlanması hedeflenmektedir. Tavır kavramı günümüz Türk müziği ve kıraat alanlarında sıkça kullanılmakta ise de etraflı bir araştırma konusu olmamış, tatmin edici bir tarife kavuşamamıştır. Bugüne kadar sadece melodik karakter ve fonetik gibi unsurlara dayalı olarak tanımlandığı kanaatinde olduğumuz bu kavramın yetkin bir tarifini elde edebilmek için İstanbul ve Kahire gibi kıraat alanında önemli iki merkezi detaylı olarak incelemek gerekecektir. Zira okuyuşların zamansal özellikleri de tavır olgusunu etkileyebilecek ve onun tanım elemanları arasına girebilecek güce sahip bir unsur olarak karşımızda durmaktadır. Araştırmamız okuyucuların icralarında görülen zamansal ve metrik özellikleri ortaya koymaktadır. Bu yönüyle karşılaştırmalı ve betimsel bir karakterde olduğu söylenebilir. Örneklemi teşkil eden Bakara sûresinin ilk beş âyetinin okunuşlarındaki CV birim süre ortalaması ve metrik özellikleri, Praat fonetik analiz yazılımı ile incelenerek belirlenmiştir. Elde edilen sayısal değerler tablo ve grafikler aracılığıyla ortaya konulmuştur. Elde edilen veriler analiz edildiğinde, murattel okuyuşların CV-PM değerinin 282-356 aralığında, mücevved okuyuşların ise 139-159 aralığında olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuca göre murattel ve mücevved okuyuşların hız düzeyleri farklı bölgelerde kümelenmektedir. Okuyucuların murattel okuyuşlarının tamamında uzun hecelerin süre ortalamasının kısa hecelerin süre ortalamasına oranının 1,7-1,8 aralığında bulunduğu ve bu değerlerin 2 tamsayısının altında olduğu görülmektedir. Mücevved okuyuşlara bakıldığında okuyuşların birinde metrik oranın 1,94 olduğu, diğerlerinde ise 2 ve onu aşan değerlerde olduğu ifade edilebilir. Araştırmada murattel ve mücevved okuyuş biçimlerinin her birinde okuyucuların birbirleri ile benzer zamansal özelliklerde tilavette bulundukları gözlemlenmiştir. Her iki okuyuş stilinin kendine özgü ve birbiri ile kesişmeyen bir hız aralığında uygulama alanı bulduğu anlaşılmaktadır. Metrik açıdan da murattel ve mücevved okuyuşların kendi içinde tutarlı değerlerde olduğu görülmektedir. Bu değerlerin CV-PM değerlerinde olduğu gibi birbiri ile kesişmeyen kümeler oluşturduğu anlaşılmaktadır.
Keywords
