X. XI. ASIRLARDA MÜSLÜMAN TOPLUMLAR: SİYASİ İSTİKRARSIZLIK KARŞISINDA KÜLTÜREL BÜTÜNLÜK

Abstract

Halife, X.yy’a kadar İslamtoplumlarının tek siyasi hâkimiydi. Mağrib’den Çin’e uzanan büyük bircoğrafyayı kontrol ediyordu. Bu coğrafya, pek çok dinin; etnik yapının;mezheplerin ve kültürün bir arada yaşadığı bölgelerden oluşuyordu. Halifelik bubölgeler arasındaki sınırları kaldırmış, büyük bir ticaret ve kültürel ağkurmuştu. X. yy’a gelindiğinde; Halifelik coğrafyasının çeperlerindenbaşlayarak zaman içinde merkezine kadar ilerleyen siyasi parçalanma etkiliolmaya başladı. Yarı bağımsız valiler ya da bağımsız hanedanlar, kendibölgelerinde hâkim olan devletler haline gelmişlerdi. Bu devletlere güçkazandıran toplumsal gelişmelerin Abbasi devletinin iç unsurlarının yaşadığıdönüşümlerle birleşmesi sonucu Abbasi siyasi hâkimiyetinde yaşanan parçalanamabir siyasi istikrarsızlığa evirildi. Ancak buna karşın İslam toplumlarıarasındaki kültürel, ticari ve sosyal bütünlük uzunca bir süre korundu.Parçalanma ve istikrarsızlığı destekleyen koşullar aynı anda kültürelbütünlüğün devamlılığını sağlamıştı. Bu koşullar İslam’ın bilim ve kültüraçısından zenginliğini koruduğu bir zamana denk geliyordu. Çalışmamız Abbasiiktidarını parçalayan süreçlerin neler olduğu ve aynı anda hem siyasiistikrarsızlığı hem de kültürel nasıl istikrarı sağladıkları konusunaodaklanmaktadır.