منظر (Sep 2022)
تحلیل نقش چشم‌انداز بر ساختار فضایی و نظام استقرار معماری عمارت اصلی باغ عباس‌آباد
Abstract
یکی از مسائلی که در مطالعۀ باغ ایرانی با آن مواجه هستیم، تنوعی است که بنا بر شرایط مختلف بستر طبیعی، در الگوهای شکلی و ساختار کالبدی تعدادی از باغ‌های شمال ایران دیده می‌شود. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط تغییرات کالبدی در باغ عباس‌آباد، با چشم‌انداز بستر طبیعی آن، جهت شناخت عمیق‌تر این باغ و باغ ایرانی است. این پژوهش با روش مطالعۀ موردی و با طراحی چارچوب مشخص «تحلیل چندگانه»، نمونۀ منتخب مورد کنکاش قرار گرفت. ابتدا با جستجو در اسناد تاریخی، باغ عباس‌آباد توصیف گردید و طرح مرجع آن در دورۀ صفوی، در یک مدل سه‌بعدی بازیابی شد. سپس ساختار کالبدی و فضایی آن تحلیل گشت و چگونگی تأثیر چشم‌انداز بستر طبیعی، بر تغییرات کالبدی باغ عباس‌آباد مورد بحث قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان دادند که جهت‌گیری باغ براساس ویژگی‌های بستر طبیعی آن، جهتی منظرین را برگزیده است. محور قدرتمند میانی، به‌عنوان شاخصۀ هندسی مشترک باغ ایرانی، در این باغ تا عمارت اصلی امتداد می‌یابد، از آن عبور می‌کند و تا چارتاقی میان دریاچه قابل ردیابی است. استقرار عمارت اصلی در باغ عباس‌آباد، براساس الزامات دید و منظر تغییر نموده و از میانه مرتفع‌ترین صفه به منتهی‌الیه شمالی آن، جهت تسلط بصری بر دریاچه و چارتاقی میان آن، منتقل شده است. ساختار فضایی عمارت اصلی این باغ را فضای نیمه‌باز نظرگاهی تشکیل می‌دهد و عناصر اقامتگاهی به پیرامون باغ منتقل گشته‌اند تا تداوم دید به طبیعت حفظ گردد. این پژوهش نشان داد که در طرح باغ عباس‌آباد، چشم‌انداز، عاملی سازمان‌دهنده در مکان‌یابی، ساختار هندسی و انتظام عناصر معماری باغ، بوده است و در بسترهای مستعد، چشم‌انداز بستر طبیعی و قابل درک از نظرگاه اصلی، راستای نظرگاه، ساختار فضایی عمارت اصلی، نظام استقرار عناصر معماری و ساختار کلی باغ را تعیین می‌نماید.
Keywords
