ULUM (Dec 2022)
Mardin Gökçe Köyü ve Çevresinde Kullanılan Arapça Dualar (Karşılaştırmalı Tematik Bir Çalışma)
Abstract
Dua sözcüğü, “çağırmak, seslenmek, istemek; yardım talep etmek” mânasındaki da’vet ve da’vâ kelimeleri gibi masdardır. “Küçükten büyüğe, aşağıdan yukarıya vâki olan talep ve niyaz” anlamında isim olarak kullanılır. Dua, kişinin hayırları kendisi ve başkası için istemesine denir. Dua ediş şekilleri farklılık arz etse de birçok toplumda duanın önemli bir yeri vardır. Dualar; bir toplumun, düşünce tarzını, etkileşim içinde olduğu ve kültürel alışverişte bulunduğu diğer toplumları, söz konusu toplumların hayata bakış açısını ve bunlara ek olarak sanatsal ve belâgî özelliklere şamil olan, kültür aynalarıdır. Dualar; sosyoloji, psikoloji, tarih, ahlak, folklor gibi birçok alanı ilgilendiren ve birçok açıdan inceleme ve araştırma konusu olmaya değer ulusal varlıklar olup söyleyiş güzelliği, anlatım gücü, kavram zenginliği bakımından çok önemli terkiplerdir. Bu çalışmada Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alan ve kadim illerden biri olan Mardin vilayetindeki Gökçe köyü ve çevresinde kullanılan dualar, fasih Arapça ve Türkçedekilerle karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır Sözlü anlatı açısından yöre oldukça mümbit bir yöredir ancak; özellikle günümüz gençlerinin kendi anadillerine tam manasıyla hâkim olamamaları ve Türkçe konuşmaları bu folklorun nesilden nesile aktarımını zorlaştırmaktadır. Bu sebeple, sosyal hayatta yaşanan gelişmeler, teknoloji, küreselleşme gibi olguların etkisi ile unutulma ve yok olma tehlikesi olan; Gökçe köyü ve çevresi halk kültürüne ait değerlerden olan Mardin Gökçe köyü ve çevresinde kullanılan Arapça dualar derlenmiş ve tematik sıraya göre verilmiştir. Evlilik, Nişan ve Evlilik Çağındaki Gençler, İş Alanı ve Çalışanlar, Aile Büyükleri, Yaşlılar, Yola Çıkanlar ve Yolculuk Yapacaklar, Kötülüklerden (Bela/Şer) Korunmak, Ölüm ve Cenazeler, İyi Dileklerde Bulunma ve Temenniler, Sağlık ve Şifa Bulma, Aile, Ebeveynler ve Çocuklar, Teşekkür Etme ve Şükranda Bulunma, Yeni Bir Eşya Alan ve İlim Talebeleriyle ilgili olanlar olmak üzere toplam on iki tema ve yüz kırk üç duanın ele alındığı çalışmamızda bölge halkının kullanımının yanında duaların standart Arapçası da verilerek Türkçedeki karşılıkları ile de değerlendirilmiştir. Görüşmelerin yapıldığı kaynak kişiler araştırma içerisinde KK-1/KK-18 arası bir kısaltma ile verilmiştir. Duaların kullanıldığı bağlamlar gözetilerek karşılaştırma yapılmış ve dualarda kullanılan bazı kelimelerin etimolojik analizi yapılmıştır. Bu kelimelerin fasih Arapçayla benzer ve farklı yanları zikredilmiştir. Ayrıca Mardin Gökçe köyü ve çevresinde kullanılan duaları ele almak suretiyle; yaşlı nüfusun vefatıyla yok olma tehlikesi ile yüz yüze kalabilecek olan sözlü kültürü kayıt altına alarak gelecek nesillere aktarmak da bir başka hedeftir. Diğer taraftan bu bölgede konuşulan dilin edebi ve kültürel zenginliğine katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Keywords
