History Studies (Nov 2022)
BULGAR-MAKEDON KOMİTELERİNİN BULGARİSTAN EMARETİ’NDEKİ FAALİYETLERİ: VARNA ÖRNEĞİ (1878-1908)
Abstract
1877-1878 Osmanlı Rus Harbi neticesinde imzalanan Berlin Antlaşması ile özerk statüye sahip olan Bulgaristan, bu antlaşmadan önce imzalanan, fakat feshedilen Ayestefanos Antlaşması’nda kendisine verilmiş olan topraklara sahip olmak ve ‘‘Büyük Bulgaristan’’ idealini gerçekleştirmek arzusundaydı. 1885 senesinde ‘‘Şarkî Rumeli’’nin, Osmanlı Devleti’nin kabullenmek zorunda kaldığı bir oldu bitti ile elde edilmesi ‘‘Büyük Bulgaristan’’ ın inşası yolunda Bulgar ileri gelenlerine ve hükümetine daha kararlı adım atabilecekleri yönünde güven verdi. Bu durum ilerleyen senelerde, ‘‘Büyük Bulgaristan’’ ın teşkili konusundaki ikinci önemli adımı teşkil eden ‘‘Makedonya’’nın elde edilmesi için komite ve çeteler yoluyla silahlı eylemlerin yapılacağı süreci başlattı. Silahlı mücadelenin başat rol oynadığı ve kanlı terör eylemlerinin gerçekleştirildiği bu süreçte en önemli gelişme, 1893’te Selanik’te İç Makedonya Edirne-Trakya Devrimci Örgütü (VMORO) ’nün ve 1895’te Sofya’da Yüksek Makedonya Edirne-Trakya Komitesi (VMOK)’nin kurulması oldu. Bu iki komiteden VMORO, hukuki ve idari olarak Osmanlı Devleti’nin yönetimi altında bulunan Vilâyât-ı Selâse’de (Kosova, Manastır, Selanik vilayetleri) yahut daha iyi bilinen tabiriyle Makedonya’da, VMOK ise özerk statüdeki Bulgaristan Emareti genelinde faaliyet gösterdi. ‘‘Makedonya Meselesi’’ ile ilgili olarak gerçekleştirilen akademik çalışmalarda bu iki komitenin teşkilatlanma çalışmalarına ve gerçekleştirdiği eylemlere dair önemli bilgiler bulunmaktadır. Fakat, kuzeydoğu Bulgaristan’daki Rusçuk, Silistre, Varna gibi önemli şehirlerde bu komitelerin nasıl örgütlendikleri, hangi alt şubelere ayrıldıkları, ‘‘Makedonya Meselesi’’ kapsamında Bulgar halkı, komitecileri, hükümeti nezdinde yürütülen mücadelede nasıl bir yere sahip bulundukları gibi hususlar hakkında bu çalışmalarda yeterli düzeyde bilgi yer almamaktadır. Hatta literatürdeki çalışmaların geneli dikkate alındığında, kuzeydoğu Bulgaristan şehirlerindeki komite örgütlenmelerinin, araştırmacıların dikkatini hemen hiç çekmediğini belirtmek gerekmektedir. Bu çalışmada yer verilen bu arka plandan hareketle, canlı bir basın-yayın hayatına ve ticari hareketliliğe sahip olup, haberleşme ve ulaşım imkanları açısından da önemli bir merkez durumunda bulunan Varna’da, hangi isimlerdeki Bulgar-Makedon komitelerinin kurulduğu, önderlerini kimlerin teşkil ettiği, ne tür faaliyetler yürüttükleri gibi hususlar irdelenmiştir.
