پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (Mar 2023)
تغییرات ریخت شناسی هندسی برگ راش شرقی در گرادیان ارتفاع از سطح دریا
Abstract
سابقه و هدف: یکی از قدیمی‌ترین روش‌های طبقه‌بندی و شناسایی گونه‌های مختلف گیاهی، استفاده از صفات ریخت‌شناسی است، از میان مشخصه‌های ریخت‌شناسی، برگ‌ها به دلیل فتوسـنتز و کربن‌گیـری دارای اهمیت بسیاری هستند. تحلیل‌های ریخت‌سنجی معمولا به دو روش سنتی و هندسی انجام می‌گیرد. تاکنون مطالعات بررسی تغییرات مورفولوژیکی گیاهان در ایران به روش سنتی بوده است و استفاده از ریخت‌سنجی هندسی برای گونه‌های جانوری استفاده شده است. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات ریخت‌شناسی هندسی برگ راش‌شرقی در ارتفاعات مختلف و مقایسه نتایج آن با تغییرات ریخت‌شناسی سنتی می‌باشد.مواد و روش: در این تحقیق از جمعیت طبیعی راش‌شرقی در چهار ایستگاه ارتفاعی نمونه‌برداری شد. در مطالعه ریخت‌شناسی سنتی، ۴۰ درخت و در ریخت‌شناسی هندسی ۱۰ درخت در هر ارتفاع انتخاب، و از هر جهت تاج درخت ۱ برگ انتخاب گردید. در مطالعه سنتی صفات ریخت‌شناسی شامل طول پهنک، عرض پهنک، مساحت پهنک ، محیط پهنک ، ضریب شکل برگ و نسبت طول به عرض با دستگاه اندازه‌گیری Leaf Area Meter اندازه‌گیری گردید. در مطالعه هندسی نیز، نمونه برگ‌های جمع‌آوری شده خشک و سپس به صورت دیجیتالی با اسکنر به شکل تصویر ذخیره شد. و از ۸ صفت مورفولوژیکی برگ که بصورت لندمارک بر روی تصاویر اسکن شده قرار گرفتند برای ارزیابی تغییرات ریخت‌شناسی هندسی برگ راش شرقی در ارتفاعات مختلف استفاده گردید، تجزیه و تحلیل داده‌ها با آزمون تجزیه واریانس چندطرفه و آزمون دانکن انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که ارتفاع یکی از عوامل مهم شکل‌گیری ریخت‌شناسی برگ در راش شرقی است. درختانی که در ارتفاعات رشد می‌کنند، عموماً دارای برگ های کوچک‌تر هستند که نشان‌دهنده‌ی سازش راش‌شرقی با شرایط محیطی در هر طبقه ارتفاعی می‌باشد. صفات ابتدای دمبرگ، انتهای دمبرگ، آخرین رگبرگ سمت چپ، بیشترین پهنای برگ از سمت چپ، بیشترین پهنای برگ از سمت راست در ریخت‌شناسی هندسی و صفات محیط و مساحت در ریخت‌شناسی سنتی موثرترین صفات در تفکیک جمعیت‌ها معرفی شدند.نتیجه‌گیری: در این مطالعه مشخص شد جمعیت‌های ارتفاعات مختلف در هر دو روش ریخت‌شناسی هندسی و سنتی از هم تفکیک شدند و نشان داده شد که دو روش سنتی و هندسی تقریبا بطور کامل بین نمونه‌ها یکسان عمل نمی‌کند. گروه‌بندی بیشتر جمعیت‌ها در ریخت شناسی هندسی نشان دهنده‌ی کارایی و دقت بیشتر این روش در تفکیک جمعیت‌ها است. با استفاده از این روش مدرن، اطلاعات هندسی در مورد تفاوت های ریختی را می توان در تصاویر و نمودارهای مختلف نمایش داد، در نتیجه تفاوت ها در جمعیت‌ها برجسته شده و قابلیت تفسیر نتایج افزایش می‌یابد. تعیین موثرترین صفات در تفکیک جمعیت‌ها نیز نشان‌دهنده‌ی قابلیت روش هندسی در تعریف صفات متفاوت‌تر و با جزییات بیشتر است.
Keywords
