Osmanlı’nın Kayıp İki Tariki: Kabâkıbî ve Mâhir Tarikleri

Abstract

Makalede Osmanlı kıraat ilminde daha önceden okutulup da Osmanlı’nın son dönemlerinde unutulmaya yüz tutmuş, sonrasında ise tamamen unutulmuş; hâlihazırda ise Osmanlı’daki varlığı bile bilinmeyen Kabâkıbî ve Mâhir tariklerine değinilmiştir. Bu tariklere geçilmeden önce Osmanlı kıraat ilmindeki yerinin daha iyi anlaşılması açısından, genel hatlarıyla Osmanlı’da okutulan tarikler zikredilmiş; daha sonra da makalenin ana konusu olan tarikler ayrı başlıklar halinde incelenmiştir. Bu doğrultuda Kabâkıbî tariki, tedris müfredatına göre tasnif edilen tariklerden olduğundan, eserin müellifi ile içeriğine yer verilmiştir. Mâhir tarikinin kıraatlerin uygulamasına yönelik tariklerden olması hasebiyle de bahsi geçen tarikin uygulama şekli ele alınmıştır.Makalenin yazılmasındaki amaç Osmanlı’da okutulup zamanla unutulmaya yüz tutan bu iki tarikin ve bunların zaman içerisinde tedris edilmeyişinin sebeplerinin açığa çıkarılmasını sağlamaktır. Araştırmalar sonucunda, kıraat ilmine rağbetin azalmasının ve bunun sonucunda kıraat tahsilinde bulunan talebelerin başka alanlara geçiş yapmak istemelerinin, zikri geçen tariklerin eğitim müfredatından kaldırılmasına sebebiyet verdiği kanaatine varılmıştır. Ayrıca Osmanlı kıraat ilmi otoritelerinden Yûsufefendizâde ile onun yolunu takip edenlerin şâz kıraatlere olan tepkilerinin, Kabâkıbî tarikinin zamanla unutulmasına sebep olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Mâhir tarikinin ise zorluğu sebebiyle zamanla müfredattan kalktığı yargısına varılmıştır.