Ardahan (Çıldır) Karapapak / Terekeme Ağzında Ünlü Uyumları ve Uyum Bozuklukları Üzerine

Abstract

Karapapak / Terekeme Türklerinin tarihleriyle ilgili bilgileri, arşiv belgelerine dayanan verilerle takip etmek mümkündür. Bu, Karapapak / Terekemelerin bugünkü Gürcistan ve civarını çok eski tarihlerden beri yurt tuttuklarını gösterir. Büyük oranda Selçukluların Gürcistan’ı fethiyle Müslüman olan Karapapak / Terekemelerin, bulundukları bölgenin geçiş güzergâhı olması dolayısıyla Oğuz ve Kıpçak Türklerinin kaynaşmasıyla oluştukları dile getirilmiştir. Ancak özellikle Gürcistan’ın Borçalı bölgesinde yaşayan Karapapak / Terekeme Türkleri kendilerini Kıpçak Türk’ü olarak tanımlarlar. Kars ve Ardahan’da yaşamlarını sürdüren Karapapak / Terekeme Türkleri ağzı, Türkiye Türkçesi ağızlarıyla ilgili tasniflerde Doğu grubu içinde yer alan Kars ili ağızlarının bir alt kolu olarak ele alınmaktadır. Karapapak / Terekeme ağzı; ses, yapı ve söz varlığı özellikleri itibarıyla ilgi çekici veriler barındırmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de büyük oranda Kars ve Ardahan’da yaşayan Karapapak / Terekeme Türkleri hakkında genel bilgiler verilerek kısaca onların ağız özelliklerine değinilecek, çalışmanın ana konusuna bağlı olarak Ardahan’ın Çıldır ilçesinin köylerindeki Karapapak / Terekeme ağzındaki ünlü uyumları ve ünlü uyumlarında yaşanan bozulma ve bozulma eğilimleri örneklerle belirtilmeye çalışılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda Çıldır Karapapak / Terekeme ağzı, her iki uyum için sağlam özellikler sergilese de zaman zaman ünlü uyumlarında bozulma ve yarım kalma hadiselerinin olduğu tespit edilmiştir. İncelemede yer verilen örnek kelimeler, tarafımızca ilgili yörelerde yapılan derlemelere dayanmaktadır.

Keywords

• karapapak
• terekeme
• ağız
• ünlü
• ses uyumu